Chương I_Cách mạng XHCN tháng Mười Nga
_ Cách mạng nổ ra ở khâu yếu nhất của chủ nghĩa tư bản
_ Phản ánh tính quy luật phát triển đi lên của cách mạng
_ Mở ra mốc son trong thời đại mới.
1. Tiền đề:
a) Lý luận về cách mạng:
_Cách mạng dân chủ tư sản kiểu cũ: lật đổ phong kiến thiết lập chính quyền do tư sản cầm đầu (gọi là "chuyên chính tư sản")
_Cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới: là cách mạng lúc đầu do tư sản lãnh đạo, nhưng do bản chất giai cấp của nó nên cách mạng không đến nơi, chuyển hướng lãnh đạo cho vô sản để vô sản lãnh đạo đến thắng lợi cuối cùng, tiến lên xã hội chủ nghĩa.
_Cách mạng dân chủ vô sản: là cuộc cách mạng do vô sản lãnh đạo lật đổ chính quyền tư sản đưa đất nước tiến lên chủ nghĩa xã hội.
b) Tiền đề dẫn đến cách mạng:
+ Kinh tế: hội tụ nhiều mâu thuẫn như các đế quốc khác
_Nga là nước tư bản phát triển trung bình, vì: trong lịch sử thế giới, khi có sự xâm nhập của chủ nghĩa tư bản vào nông thôn từ sớm => nông dân, quý tộc mới >< vua, bọn quý tộc cũ lạc hậu => cách mạng tư sản và khi cách mạng tư sản giành thắng lợi, thiết lập chính quyền mới do tư sản, quý tộc mới đứng đầu. Những sự kiện này đã ảnh hưởng đến đế quốc Nga: triều đình Nga thực hiện một số cải cách quan trọng, chế độ nông nô bị bãi bỏ, công cuộc công nghiệp hóa được thực hiện, hiến pháp được cải cách => chủ nghĩa tư bản phát triển.
_ Nga có giai đoạn 150 tổ chức lũng đoạn kinh tế Nga như ngân hàng Nga Á chiếm 1/3 tổng số vốn ngân hàng của nước Nga. Nó chiếm 50% sản lượng công nghiệp, nông nghiệp của Nga, chi phối mạnh dầu mỏ, luyện kim, than đá.....Ở Nga, các ngành công nghiệp nặng phát triển như luyện kim, cơ khí, hoá dầu,… với nhiều thành tựu như từ năm 1860 đến 1890, sản lượng thép tăng lên 3 lần, than đá tăng 19 lần, chiều dài đường xe lửa tăng gấp đôi. Về trình độ công nghiệp, Nga thua kém các nước khác nhưng mức độ tập trung công nghiệp rất cao. ¾ công nhân Nga tập trung ở các thành phố lớn như Petrograd, Moskva, khu khai thác than Donetsk, khu khai thác dầu Baku.
_ Xuất hiện bọn tư bản tài chính thao túng nền kinh tế tài chính Nga, lũng đoạn nông nghiệp
_ Nga chuyển sang chủ nghĩa đế quốc, cho dù có cải cách nông nô(1861), cải cách Stolypin (1906 - 1911) nâng đỡ chủ nghĩa tư bản phát triển, thế nhưng nó vẫn chưa xóa bỏ hoàn toàn quan hệ phong kiến, chế độ sở hữu tư nhân ruộng đất rất nặng nề. Tình trạng địa chủ chiếm ruộng đất còn lớn. 2/3 ruộng đất trong nước nằm trong tay địa chủ, quý tộc, 30 000 đại địa chủ chiếm tới 70 triệu mẫu Nga (1 mẫu Nga = 1,09 hecta) ruộng đất. Nga hoàng đồng thời cũng là địa chủ lớn nhất với 7 triệu mẫu Nga ruộng đất. Địa chủ bóc lột nông dân hết sức nặng nề và tàn bạo, nhất là chế độ lao dịch. Trình độ sản xuất nông nghiệp lạc hậu do đó năng suất thấp, nạn mất mùa và đói kém xảy ra thường xuyên. Nếu so sánh về công nghiệp_nông nghiệp thì Nga thua kém rất nhiều so với các nước tư bản khác. Sản lương công nghiệp của Nga chỉ chiếm 4% thế giới (Anh: 14%, Mỹ: 38%) => Nga phát triển èo uột.
_ Nga có giai đoạn 150 tổ chức lũng đoạn kinh tế Nga như ngân hàng Nga Á chiếm 1/3 tổng số vốn ngân hàng của nước Nga. Nó chiếm 50% sản lượng công nghiệp, nông nghiệp của Nga, chi phối mạnh dầu mỏ, luyện kim, than đá.....Ở Nga, các ngành công nghiệp nặng phát triển như luyện kim, cơ khí, hoá dầu,… với nhiều thành tựu như từ năm 1860 đến 1890, sản lượng thép tăng lên 3 lần, than đá tăng 19 lần, chiều dài đường xe lửa tăng gấp đôi. Về trình độ công nghiệp, Nga thua kém các nước khác nhưng mức độ tập trung công nghiệp rất cao. ¾ công nhân Nga tập trung ở các thành phố lớn như Petrograd, Moskva, khu khai thác than Donetsk, khu khai thác dầu Baku.
_ Xuất hiện bọn tư bản tài chính thao túng nền kinh tế tài chính Nga, lũng đoạn nông nghiệp
_ Nga chuyển sang chủ nghĩa đế quốc, cho dù có cải cách nông nô(1861), cải cách Stolypin (1906 - 1911) nâng đỡ chủ nghĩa tư bản phát triển, thế nhưng nó vẫn chưa xóa bỏ hoàn toàn quan hệ phong kiến, chế độ sở hữu tư nhân ruộng đất rất nặng nề. Tình trạng địa chủ chiếm ruộng đất còn lớn. 2/3 ruộng đất trong nước nằm trong tay địa chủ, quý tộc, 30 000 đại địa chủ chiếm tới 70 triệu mẫu Nga (1 mẫu Nga = 1,09 hecta) ruộng đất. Nga hoàng đồng thời cũng là địa chủ lớn nhất với 7 triệu mẫu Nga ruộng đất. Địa chủ bóc lột nông dân hết sức nặng nề và tàn bạo, nhất là chế độ lao dịch. Trình độ sản xuất nông nghiệp lạc hậu do đó năng suất thấp, nạn mất mùa và đói kém xảy ra thường xuyên. Nếu so sánh về công nghiệp_nông nghiệp thì Nga thua kém rất nhiều so với các nước tư bản khác. Sản lương công nghiệp của Nga chỉ chiếm 4% thế giới (Anh: 14%, Mỹ: 38%) => Nga phát triển èo uột.
 |
| Sa hoàng Nikolai II |
=> Kinh tế Nga dù lạc hậu nhưng chứa đựng nhiều mâu thuẫn phải giải quyết:
+ Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa >< quan hệ sản xuất phong kiến
+ Nhu cầu phát triển độc lập >< sự ràng buộc với các đế quốc chủ nghĩa.
+ Chính trị, xã hội:
+ Chính trị, xã hội:
_ Nga vẫn là nước theo chế độ quân chủ chuyên chế, Nga hoàng Nikolai II cầm đầu.
_ Nhân dân Nga không có một chút quyền tự do dân chủ nào, chịu nhiều tầng áp bức bóc lột. Nga còn là "nhà tù dân tộc" với hơn 100 dân tộc, trong đó dân tộ không phải Nga chiếm 57% dân số.
_Nga xâm lược, tiêu diệt các dân tộc khác, lệ thuộc quá nhiều vào đế quốc => mâu thuẫn cơ bản đều tập trung tại Nga:
_ Nhân dân Nga không có một chút quyền tự do dân chủ nào, chịu nhiều tầng áp bức bóc lột. Nga còn là "nhà tù dân tộc" với hơn 100 dân tộc, trong đó dân tộ không phải Nga chiếm 57% dân số.
_Nga xâm lược, tiêu diệt các dân tộc khác, lệ thuộc quá nhiều vào đế quốc => mâu thuẫn cơ bản đều tập trung tại Nga:
- Mâu thuẫn giữa toàn thể nhân dân Nga với chế độ quân chủ chuyên chế của Nga hoàng
- Mâu thuẫn giữa địa chủ và nông dân
- Mâu thuẫn giữa tư sản và vô sản
- Mâu thuẫn giữa đế quốc Nga và các dân tộc trong đế quốc. Đế quốc Nga tồn tại hơn 100 dân tộc và các dân tộc bị đối xử tàn bạo, bị khinh rẻ và chịu nhiều áp bức do đó đế quốc Nga được gọi là “ nhà tù của các dân tộc “.
- Mâu thuẫn giữa đế quốc Nga và các đế quốc khác. Để có thêm thị trường tiêu thụ hàng hoá và tăng cường lợi nhuận, đế quốc Nga thường xuyên mở những cuộc chiến tranh giành giật thuộc địa và các khu vực bị ảnh hưởng do đó đế quốc Nga có mâu thuẫn với nhiều đế quốc khác như Anh về vấn đề Trung Cận Đông, đế quốc Áo-Hung về vấn đề Balkan, đế quốc Ottoman về vấn đề eo biển Dardanelles và đế quốc Nhật Bản về vấn đề phạm vi hoạt động ở Thái Bình Dương. Đỉnh điểm của các mối mâu thuẫn này là chiến tranh Nga-Nhật ( 1904-1905 ) và chiến tranh thế giới thứ nhất .
= > dẫn đến sự đụng độ cách mạng. Cách mạng có thể nổ ra khi thời cơ đã chín mùi (nhân dân không chấp nhận chế độ hiện tại, phong kiến bị khủng hoảng nghiêm trọng).
 |
| bức ảnh thể hiện xã hội Nga trước Cách mạng tháng Mười Nga |
c) Điều kiện khách quan của cách mạng Nga:
_ Trong quá trình làm cách mạng Lenine trên cơ sở nghiên cứu chủ nghĩa Marx để vạch ra đường lối cho cách mạng tháng Mười. Do quy luật phát triển không đều của chủ nghĩa tư bản, cách mạng sẽ nổ ra và giành thắng lợi ở một số nước mà đặc biệt là ở khâu yếu nhất trong sợi dây chuyền của chủ nghĩa đế quốc.
_ Phải có chính đảng marxid - bộ tham mưu chiến đấu của công nhân để lãnh đạo cách mạng.
_ Có khối liên minh công nông vững chắc đóng vai trò quyết định giành thắng lợi của cách mạng.
_ Lenine chỉ ra khả năng chuyển biến cách mạng dân chủ tư sản lên cách mạng xã hội chủ nghĩa.
d) Đảng Xã hội Dân chủ Nga:
+ Hoàn cảnh: Sự ra đời của chủ nghĩa Marx với Tuyên ngôn Đảng Cộng sản (chỉ ra luận điểm cách mạng vô sản, vai trò sứ mệnh của giai cấp vô sản), Chủ nghĩa xã hội khoa học (đúc kết trên tinh hoa của giai cấp công nhân, chủ nghĩa vô sản phát triển chín mùi) đã có ảnh hưởng tích cực đến Nga. Giữa thế kỷ XIX, chủ nghĩa Marx được truyền bá vào Nga và được các tầng lớp nhân dân Nga tiếp thu mạnh mẽ. Năm 1883, nhóm "Giải phóng Lao động" được thành lập, tạo tiền đề cho sự ra đời của Đảng Cộng sản. Tháng 3/1898, Đảng Công nhân xã hội dân chủ Nga (tên tiếng Nga: Российская Социал Демократическая Рабочая Партия) được thành lập trên cơ sở hợp nhất các "Liên minh đấu tranh vì giải phóng giai cấp công nhân" ở Saint Peterburg, Matxcơva và một số nơi khác. Ngày thành lập được coi là Đại hội I nhưng không hoạt động được. Tại Đại hội II (8/1903), khi thông qua Cương lĩnh và Điều lệ, đảng chia thành 2 phái: phái đa số do Lenin đứng đầu gọi là Bolshevik ("bônsêvich") (tên tiếng Nga: большевик, nghĩa là "đa số"), phái thiểu số do L. Martov (1873_1923) cầm đầu gọi là Melshevik ("mensêvich") (Меньшевик, nghĩa là "thiểu số"). Tới Đại hội VI họp ở Praha (1912), những người bolshevik cắt đứt quan hệ với melshevich, thành lập Ban Chấp hành Trung ương do Lênin lãnh đạo và Văn phòng Nga của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Công nhân xã hội dân chủ Nga để chỉ đạo các công tác trong nước, thường gọi là Đảng bônsêvich. Đại hội VII (1918) đổi thành Đảng Cộng sản (bônsêvich) Nga. Đại hội XIV (1925) đổi thành Đảng Cộng sản (bônsêvich) toàn Liên bang.
+ Nội dung:
_ Ra "Cương lĩnh tối đa" đề ra mục đích là "thành lập chuyên chính vô sản" và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Nga.
_"Cương lĩnh tối thiểu": đề ra nhiệm vụ trước mắt là lật đổ chế độ Sa hoàng (царь), thành lập nền cộng hòa dân chủ với hạt nhân là Đảng Bolshevik để đưa cách mạng tiến lên giành thắng lợi.
+ Nội dung:
_ Ra "Cương lĩnh tối đa" đề ra mục đích là "thành lập chuyên chính vô sản" và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Nga.
_"Cương lĩnh tối thiểu": đề ra nhiệm vụ trước mắt là lật đổ chế độ Sa hoàng (царь), thành lập nền cộng hòa dân chủ với hạt nhân là Đảng Bolshevik để đưa cách mạng tiến lên giành thắng lợi.
Lợi dung tình hình chính trị phức tạp, các lãnh tụ Bolshevik đã có thể lãnh đạo công nhân làm cách mạng lật đổ chế độ phong kiến, tư sản thiết lập chuyên chính vô sản => ra đời kiểu cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới, điển hình là cách mạng tháng Hai.
2. Từ cách mạng tháng Hai đến cách mạng tháng Mười Nga:
a) Cách mạng tháng Hai (2/1917):
a) Cách mạng tháng Hai (2/1917):
- Tình hình:
_ Năm 1914, chiến tranh thế giới thứ nhất đang diễn ra. Sa hoàng Nga chính thức tham gia vào Chiến tranh thế giới thứ nhất với hi vọng có thêm thị trường và thuộc địa sau chiến tranh. Tuy nhiên quân đội Nga liên tiếp bại trận trên chiến trường do trình độ tổ chức kém và lạc hậu khiến nhân dân Nga ngày càng bất mãn, làn sóng phản đối chiến tranh lan rộng do Sa hoàng đã tốn rất nhiều sức người, sức của cho cuộc chiến.
_ Tình hình nước Nga rất rối loạn: Sa hoàng triệt tiêu thế lực của tư sản, còn bí mật liên minh với Đức để rảnh tay đàn áp phong trào cách mạng trong nước. Đồng thời, tình trạng đói rét diễn ra liên tục trong quần chúng nhân dân làm họ bất mãn và tìm cách lật đổ Sa hoàng.
- Diễn biến:
_ Đảng Bolshevik do Vladimir Ilyich Lenin lãnh đạo nhân thời cơ đó đã tổ chức những cuộc biểu tình lớn chống chiến tranh và bãi công tập thể. Sự kiện:
+ Ngày 9/1/1917 (22 tháng 1 theo công lịch), trong lễ kỷ niệm "Ngày chủ nhật đẫm máu" ở Petrograd đã xảy ra một cuộc biểu tình lớn chống chiến tranh, đòi ruộng đất, bánh mì. Cuộc biểu tình lan rộng sang Moscow (Matxcơva), Baku và nhiều thành phố khác.
+ Ngày 23/2 (8 tháng 3) nhân Ngày Quốc tế Phụ nữ, 90.000 nữ công nhân của 50 xí nghiệp ở Petrograd tham gia biểu tình chống chiến tranh. Cuộc bãi công nhanh chóng chuyển sang tổng bãi công chính trị. Ngày 24/2 bãi công lan rộng khắp thành phố, lôi cuốn 20 vạn công nhân tham gia.
+ Ngày 25/ 2 (10 tháng 3), đảng Bolshevik quyết định chuyển sang tổng bãi công chính trị toàn thành phố và các cuộc xung đột giữa những người biểu tình và cảnh sát đã diễn ra. Ngày 26 tháng 2 (11 tháng 3) , theo lời kêu gọi của đảng Bolshevik, công nhân chuyển từ tổng bãi công chính trị sang khởi nghĩa vũ trang bằng cách tước vũ khí của cảnh sát. Công nhân còn kêu gọi binh lính đứng về cách mạng lật đổ Nga hoàng. Đến buổi chiều, nhiều nơi quân đội đã đứng về phía nhân dân, nổ súng bắn vào cảnh sát.
+ Phong trào "đào ngũ" trong quân đội Nga lên cao. Ngày 27/2, có 1 vạn lính bỏ ngũ, đến chiều đã tăng lên 66.000 người.
+ Trong cách mạng tháng Hai, nhiều Xô viết được thành lập như một tổ chức chính quyền mới, thể hiện là một mô hình nhà nước mới do vô sản đứng đầu.
+ Ngày 9/1/1917 (22 tháng 1 theo công lịch), trong lễ kỷ niệm "Ngày chủ nhật đẫm máu" ở Petrograd đã xảy ra một cuộc biểu tình lớn chống chiến tranh, đòi ruộng đất, bánh mì. Cuộc biểu tình lan rộng sang Moscow (Matxcơva), Baku và nhiều thành phố khác.
+ Ngày 23/2 (8 tháng 3) nhân Ngày Quốc tế Phụ nữ, 90.000 nữ công nhân của 50 xí nghiệp ở Petrograd tham gia biểu tình chống chiến tranh. Cuộc bãi công nhanh chóng chuyển sang tổng bãi công chính trị. Ngày 24/2 bãi công lan rộng khắp thành phố, lôi cuốn 20 vạn công nhân tham gia.
+ Ngày 25/ 2 (10 tháng 3), đảng Bolshevik quyết định chuyển sang tổng bãi công chính trị toàn thành phố và các cuộc xung đột giữa những người biểu tình và cảnh sát đã diễn ra. Ngày 26 tháng 2 (11 tháng 3) , theo lời kêu gọi của đảng Bolshevik, công nhân chuyển từ tổng bãi công chính trị sang khởi nghĩa vũ trang bằng cách tước vũ khí của cảnh sát. Công nhân còn kêu gọi binh lính đứng về cách mạng lật đổ Nga hoàng. Đến buổi chiều, nhiều nơi quân đội đã đứng về phía nhân dân, nổ súng bắn vào cảnh sát.
+ Phong trào "đào ngũ" trong quân đội Nga lên cao. Ngày 27/2, có 1 vạn lính bỏ ngũ, đến chiều đã tăng lên 66.000 người.
+ Trong cách mạng tháng Hai, nhiều Xô viết được thành lập như một tổ chức chính quyền mới, thể hiện là một mô hình nhà nước mới do vô sản đứng đầu.
+ Ngày 27/2 (12 tháng 3), cuộc khởi nghĩa lan ra khắp thành phố. Triều đình Sa hoàng phải huy động 60.000 binh lính từ mặt trận trở về đàn áp phong trào tuy nhiên binh lính được nhân dân vận động đã bắn vào cảnh sát, bắt các bộ trưởng và tướng tá của Sa hoàng. Sa hoàng Nikolai II thoái vị và đế quốc Nga cáo chung (1917). Cuối tháng 2, cach mạng thắng lợi khắp cả nước.
Đảng Bolshevich quyết định khởi nghĩa ở Petrograd.
 |
| bãi công của công nhân nhà may Putilov tháng 2/1917 |
 |
| Bãi cộng ở Petrograd tháng 2/1917 |
- Kết quả:
_ Hội nghị các xô viết toàn Petrograd đã họp và bầu ra lãnh đạo thống nhất: xô viết đại biểu công nhân và binh lính Petrograd. Ngay sau khi đế quốc Nga cáo chung, xô viết đại biểu công nhân và binh lính Petrograd đã đứng ra điều hành mọi công việc của nhà nước.
_ Trong lúc đó giai cấp tư sản nhân cơ hội đó tìm cách giành lấy chính quyền. Sau khi đàm phán với các thế lực bảo hoàng còn sót lại không thành, đại diện của giai cấp tư sản đã thỏa thuận với các lãnh tụ Menshevik lúc này đang chiếm đa số trong các xô viết, đặc biệt là xô viết Petrograd. Sau đó, các lãnh tụ Menshevik và xã hội cách mạng đã thỏa thuận trao chính quyền cho giai cấp tư sản. Ngày 2 tháng 3 (15-3), chính phủ lâm thời tư sản được thành lập do huân tước Georgy Lvov làm thủ tướng. Do đó đến thời điểm này nước Nga xuất hiện tình trạng 2 chính quyền song song tồn tại: chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và xô viết các đại biểu công nhân và binh lính.
 |
| Thủ tướng Lvov. |
Danh sách nội các chính phủ lâm thời của Lvov (1917)
- Tính chất: Cách mạng tháng Hai là cuộc cách mạng vô sản do đảng Bolshevik lãnh đạo với lực lượng là binh lính, công nhân và thực hiện nhiệm vụ duy nhất là lật đổ Sa hoàng lập chính quyền vô sản.
- Ý nghĩa:
_ Thể hiện bước chuyển mình của cách mạng: Từ các cuộc bãi, biểu tình tiến đến tổng bãi công chính trị, lật đổ Sa hoàng => khởi nghĩa vũ trang lật đổ hoàn toàn chế độ này.
_ Tạo tiền đề để tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa Nga.
b) Từ cách mạng tháng Hai đến cách mạng tháng Mười Nga:
b) Từ cách mạng tháng Hai đến cách mạng tháng Mười Nga:
- Tình hình Nga sau cách mạng tháng Hai:
_ Lực lượng Melshevik, xã hội cách mạng vẫn còn ở trong Đảng. Sau khi giành thắng lợi, công nhân trao trả chính quyền lại cho giai cấp tư sản chiếm tuyệt đại đa số trong Đảng. Ngày 2/3, 500 Xô viết giao chính quyền lại cho giai cấp tư sản. Được sự ủng hộ của Xô viết Petrograd (do bọn tư sản chiếm đa số), viện Duma đã thiết lập chính phủ mới do huân tước Nga Georgy Yevgenyevich Lvov (1861-1925) đứng đầu, thay thế thủ tướng Nga đã từ chức N. Golitsyn và Đại công tước Mikhail của Duma vừa "nghỉ hưu". Chính phủ mới này có sự gia nhập của Đảng Lập hiến (tư sản) và Đảng Tháng Mười (địa chủ) => Chính phủ này ra đời co sự góp mặt của nhóm Melshevik và Xã hội cách mạng.
_ Ngoài ra còn có chính quyền của công nhân là các Xô viết đại biểu công nhân. Đây là chính quyền ra đời trong cách mạng, không do Hiến pháp quy định, nó đại diện cho quyền lực cho công nhân và binh lính, những người đã chiến thắng và một lòng theo cách mạng.
_ Nguyên nhân hai chính quyền cùng song song tồn tại cho thấy sự tương quan lực lượng giữa tư sản và công nhân. Chính phủ tư sản chưa đủ sức đàn áp giai cấp công nhân, ngược lại giai cấp vô sản chưa đủ sức lật đổ tư sản, quần chúng nhân dân chưa được giác ngộ, còn nghe theo bọn Melshevik, Xã hội cách mạng; ảo tưởng vào chính phủ tư sản, không hiểu bản chất của Xô viết đại biểu cong nhân, binh lính
_ Tình hình cách mạng tháng Hai vượt quá ngoài dự kiến: Cách mạng tháng Hai không diễn ra như là một cuộc cách mạng tư sản bình thường. Việc tồn tại song song hai chính quyền làm đảo lộn nhận thức của đảng viên , quần chúng nhân dân, cách mạng Nga bế tắc về đường lối. Vấn đề đặt ra ở đây là phải có một đường lối mới: Luận cương tháng Tư ra đời.
Đường lối chiến lược, sách lược của Đảng Bolshevik Nga nhằm chuyển hướng cách mạng vô sản lên thành cách mạng xã hội chủ nghĩa (Cách mạng tháng Hai sang cách mạng tháng Mười). Luận cương tháng Tư của Lenin:
Tháng 2, từ Thụy Sĩ, Lenin viết thư gửi về nước để động viên nhân dân tham gia cách mạng, Hội đồng cách mạng ra đời. Ngày 3/4/1917, Lenine về Petrograd để lãnh đạo cuộc khởi nghĩa. Ngày 4/4/1917, trước Ủy ban Ban Chấp hành TW và Đảng bộ, ông trình bày bản báo cáo " Những nhiệm vụ của giai cấp vô sản trong cuộc cách mạng hiện nay". Bản báo cáo này đã đi vào lịch sử với tên gọi "Luận cương Tháng Tư" chỉ ra con đường chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa.
_ Lenin đánh giá tình hình sau cách mạng tháng Hai là một bước quá độ giai đoạn thứ nhất của cuộc cách mạng nhằm đem lại chính quyền cho giai cấp vô sản lãnh đạo. Do sự giác ngộ vô sản trong nhân dân thấp nên cách mạng sẽ phải tiến lên giai đoạn thứ hai (giành lại chính quyền cho giai cấp vô sản, nhân dân).
_ Lenin chỉ ra 3 đặc điểm độc đáo của tình hình Nga:
+ Sự hoạt động công khai của các tổ chức cách mạng.
+ Chính phủ lâm thời chưa dùng bạo lực với cách mạng.
+ Quần chúng nhân dân còn ảo tưởng vào chính phủ lâm thời do sự phản bội của bọn Melshevik và Xã hội cách mạng.
_ Lenin đưa ra đường lối chuyển biến từ cách mạng dân chủ tư sản lên cách mạng xã hội chủ nghĩa:
+ Đảng Bolshevik và nhân dân không được ủng hộ chính phủ tư sản, phải chấm dứt nhanh chóng việc tồn tại hai chính quyền. Ông đề ra khẩu hiệu: Tất cả chính quyền về tay Xô viết" đánh trúng tình hình nước Nga trong giai đoạn này:
Lật đổ, xóa bỏ chính phủ tư sản, tập trung quyền lực vào tay Xô viết. Tiến hành làm thay đổi thành phần trong các Xô viết, đấu tranh mạnh mẽ giữa hai phái: Bolshevik, Melshevik, làm cho các Xô viết trở thành các chính quyền cách mạng.
_ Lenin chỉ ra khả năng cách mạng phát triển một cách hòa bình, cho nên cần phải thực hiện tận dụng tốt thời cơ, tuy nhiên cần chuẩn bị lực lượng vũ trang khi tình hình thay đổi:
Tư sản, phong kiến đang nắm chính quyền.
Nhân dân phải lật đổ tư sản, đề phòng chúng chống lại mình.
* Giải thích rõ khẩu hiệu của Lenin "Tất cả chính quyền về tay Xô viết": Khẩu hiệu trên không có nghĩa là phải lật đổ ngay chính phủ lâm thời hiện tại khi tương quan lực lượng chưa cho phép. Mặc khác, chính phủ lâm thời vẫn còn chỗ dựa là bọn Melshevik, Xã hội cách mạng; quần chúng còn ảo tưởng vào chính phủ này, cho nên cách duy nhất là phải làm cách mạng, lật đổ chính phủ này thay thế vào đó là một chính phủ cách mạng (ta gọi là Xô viết).
_ Kinh tế: tịch thu ruộng đất của địa chủ giao cho Xô viết quản lý. Dựng nông trường quốc doanh, hợp nhất các ngân hàng trong nước thành Ngân hàng Quốc gia. Chính phủ Xô viết sẽ điều phối sản xuất, phân phối sản phẩm kinh tế.
_ Xây dựng Đảng: Đổi tên Đảng Bolshevik thành Đảng Cộng sản, thành lập tổ chức của công nhân quốc tế.
Khi Luận cương tháng Tư được công bố, nó lập tức bị gặp sự suy xét "nhiều chiều" của các nhân vật quan trọng trong Hội nghị. Nhóm Kamenev và Zinoviev phản đối chủ trương của Lenin. Nhiều người trong Đảng lúc đầu không hiểu ý đồ chiến lược trong Luận cương tháng Tư là gì nên họ lấp lửng, không biết theo hướng nào. Ngày 21-4-1917, Ủy ban Petrograd của Đảng Bolshevik thảo luận Luận cương của Lenin. Molotov kể lại trong hồi ký: Tôi chưa bao giờ phản đối Lenin, nhưng cho dù là tôi hay bất kì ai đó luôn sát cánh bên Lenin đều không hiểu rõ ngay ý tứ của Người. Tất cả những người Bolshevik khi đó đều nói về cách mạng dân chủ tư sản, nhưng Lenin lại nói về cách mạng XHCN. Khi đại đa số các đồng chí trong Đảng vẫn chưa lĩnh hội được chiến lược do mình nêu ra, Lenin đã hết sức kiên nhẫn, nhiệt tình trình bày một cách sâu sắc, căn cứ vào tính khách quan, mục tiêu chiến lược và sách lược, phản bác quan điểm sai lầm của người phản đối. Qua cuộc luận chiến, các đồng chí nhất thời chưa hiểu ra, đã thay đổi thái độ. Cuối cùng, Luận cương tháng Tư của Lenin đã được toàn Đảng chấp nhận, để chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng XHCN.
+ Ý nghĩa Luận cương: Luận cương đã giải quyết sự bế tắt về đường lối của Đảng Bolshevik sau cách mạng tháng Hai, đập tan các quan điểm sai trái, củng cố sức mạnh của Đảng trên cơ sở đường lối chính trị đúng đắn.
 |
| Lenin công bố "Luận cương tháng Tư" |
- Quá trình vận dụng đường lối chiến lược của Lenin từ tháng Hai đến tháng Mười:
Mục tiêu: động viên giáo dục quần chúng, cô lập bọn phản cách mạng, thỏa hiệp, giành thế đa số trong các Xô viết, thực hiện: "Bolshevik hóa các Xô viết".
_ Ngày 18/4, Bộ trưởng Ngoại giao Nga là Pavel Nikolayevich Milyukov (1859_1943, nắm quyền từ 25/2_5/5/1917) gửi công hàm cho phe Đồng minh kêu gọi tiến hành chiến tranh đến cùng và sẽ thực hiện các hòa ước mà Sa hoàng đã ký trước đây. Chính phủ gây chiến tranh trong khi đó nhân dân bị chết đói.
_ Ngày 20 đến 21/4, hơn 10 vạn công nhân và binh lính Petrograd biểu tình phản đối công hàm trên. Chính phủ bị khủng hoảng, Bộ trưởng Ngoại giao Milyukov từ chức và Tereshchenko lên thay, đồng thời Bộ trưởng Chiến tranh là Alexander Guchkov cũng từ chức. Như vậy có thể nói mâu thuẫn tư sản và vô sản dần bộc lộ trước mặt quần chúng. Tư sản với bản tính hiếu chiến đã có những bước đi ngược hẳn với nguyện vọng của nhân dân Nga. Bọn Melshevik, Xã hội cách mạng công khai ủng hộ chính phủ lâm thời và điều này làm cho các tầng lớp tham gia "mở mắt". Chính phủ giảm sút uy tín, ngược lại uy tín của Đảng được nâng cao thêm.
_ Tư sản và vô sản hiểu rõ lực lượng của nhau và đồng thời cùng sử dụng lực lượng chính là quần chúng nhân dân để thực hiện ý đồ của mình.
_ Ngày 3/6, Đại hội Xô viết toàn Nga được thành lập ở Petrograd. Trong Đại hội, Lenin đấu tranh liên tục đòi chuyển giao chính quyền về tay Xô viết. Về sau, do sự phản bội của tư sản, Đại hội này đã phải bầu lại và phái Melshevik chiếm đa số.
_ Ngày 18/6, nhân dân xuống đường biểu tình, giương cao khẩu hiệu "Đả đảo các bộ trưởng tư sản"; "Đả đảo chiến tranh"; "Giành chính quyền về tay Xô viết". => Nhân dân thấy rõ việc làm của các Xô viết, hiểu rõ hơn bản chất của chính phủ tư sản và họ tuyên bố theo phái Bolshevik, mất lòng tin vào chính phủ tư sản.
_ Tháng 6/1917, Bộ trưởng Chiến tranh là Alexander Fyodorovich Kerensky (tháng 5 - tháng 7/1917) mở cuộc tấn công lớn vào vùng Sông Đông (Nam Nga) là nơi Đức đang bao vây rất chặt. Thực hiện cuộc tấn công này, Kerensky nhằm mục đích: nếu thắng lợi (hay thất trận) thì ông ta sẽ giải tán các Xô viết. Cuộc chiến thất bại, quân Nga chết 6 vạn người. Tin thất bại bay về nước, nhiều cuộc biểu tình của nhân dân nổ ra chống chính phủ quyết liệt.
_ Ngày 4/7, nhân dân biểu tình mạnh mẽ, thu hút 50 vạn công nhân, binh lính tham gia. Cuộc biểu tình bị thất bại, quân chính phủ đàn áp làm 400 người chết và bị thương. Chính phủ ra luật giới nghiêm, các tăng đoàn tham gia khởi nghĩa bị tước khí giới, đàn áp khốc liệt.
_ Ngày 6 tháng 8 (ngày 24 tháng 7) năm 1917, Alexander Fyodorovich Kerensky thay thế Lvov thành lập nội các mới do ông ta đứng đầu. Kerensky sau khi thành lập có cải tổ một chút, nhưng cũng không cải thiện được tình hình Nga lúc bấy giờ, quyền lực bị hạn chế, không thể sử dụng được cách cai trị cũ để cai trị nhân dân.
_ Ngày 18/4, Bộ trưởng Ngoại giao Nga là Pavel Nikolayevich Milyukov (1859_1943, nắm quyền từ 25/2_5/5/1917) gửi công hàm cho phe Đồng minh kêu gọi tiến hành chiến tranh đến cùng và sẽ thực hiện các hòa ước mà Sa hoàng đã ký trước đây. Chính phủ gây chiến tranh trong khi đó nhân dân bị chết đói.
_ Ngày 20 đến 21/4, hơn 10 vạn công nhân và binh lính Petrograd biểu tình phản đối công hàm trên. Chính phủ bị khủng hoảng, Bộ trưởng Ngoại giao Milyukov từ chức và Tereshchenko lên thay, đồng thời Bộ trưởng Chiến tranh là Alexander Guchkov cũng từ chức. Như vậy có thể nói mâu thuẫn tư sản và vô sản dần bộc lộ trước mặt quần chúng. Tư sản với bản tính hiếu chiến đã có những bước đi ngược hẳn với nguyện vọng của nhân dân Nga. Bọn Melshevik, Xã hội cách mạng công khai ủng hộ chính phủ lâm thời và điều này làm cho các tầng lớp tham gia "mở mắt". Chính phủ giảm sút uy tín, ngược lại uy tín của Đảng được nâng cao thêm.
_ Tư sản và vô sản hiểu rõ lực lượng của nhau và đồng thời cùng sử dụng lực lượng chính là quần chúng nhân dân để thực hiện ý đồ của mình.
_ Ngày 3/6, Đại hội Xô viết toàn Nga được thành lập ở Petrograd. Trong Đại hội, Lenin đấu tranh liên tục đòi chuyển giao chính quyền về tay Xô viết. Về sau, do sự phản bội của tư sản, Đại hội này đã phải bầu lại và phái Melshevik chiếm đa số.
_ Ngày 18/6, nhân dân xuống đường biểu tình, giương cao khẩu hiệu "Đả đảo các bộ trưởng tư sản"; "Đả đảo chiến tranh"; "Giành chính quyền về tay Xô viết". => Nhân dân thấy rõ việc làm của các Xô viết, hiểu rõ hơn bản chất của chính phủ tư sản và họ tuyên bố theo phái Bolshevik, mất lòng tin vào chính phủ tư sản.
_ Tháng 6/1917, Bộ trưởng Chiến tranh là Alexander Fyodorovich Kerensky (tháng 5 - tháng 7/1917) mở cuộc tấn công lớn vào vùng Sông Đông (Nam Nga) là nơi Đức đang bao vây rất chặt. Thực hiện cuộc tấn công này, Kerensky nhằm mục đích: nếu thắng lợi (hay thất trận) thì ông ta sẽ giải tán các Xô viết. Cuộc chiến thất bại, quân Nga chết 6 vạn người. Tin thất bại bay về nước, nhiều cuộc biểu tình của nhân dân nổ ra chống chính phủ quyết liệt.
_ Ngày 4/7, nhân dân biểu tình mạnh mẽ, thu hút 50 vạn công nhân, binh lính tham gia. Cuộc biểu tình bị thất bại, quân chính phủ đàn áp làm 400 người chết và bị thương. Chính phủ ra luật giới nghiêm, các tăng đoàn tham gia khởi nghĩa bị tước khí giới, đàn áp khốc liệt.
_ Ngày 6 tháng 8 (ngày 24 tháng 7) năm 1917, Alexander Fyodorovich Kerensky thay thế Lvov thành lập nội các mới do ông ta đứng đầu. Kerensky sau khi thành lập có cải tổ một chút, nhưng cũng không cải thiện được tình hình Nga lúc bấy giờ, quyền lực bị hạn chế, không thể sử dụng được cách cai trị cũ để cai trị nhân dân.
bản đồ cách mạng Tháng Mười Nga.
 |
Hồng quân tiến chiếm Cung điện Mùa Đông
+ 2 giờ sáng ngày 25/10, quân khởi nghĩa đánh chiếm Cung điện Mùa Đông, bắt sống toàn bộ các Bộ trưởng Chính phủ (trừ Kerensky trốn thoát). Chính phủ Kerensky bị sụp đổ hoàn toàn.
 |
| Kerenski chạy trốn. Tranh của họa sĩ G.Shegal |
_ Ngay trong đêm 25/10 Lenin ra lời hiệu triệu gửi nhân dân Nga tuyên bố chính phủ lâm thời Kerensky đã bị lật đổ và chính quyền cách mạng được tuyên bố thành lập do ông đứng đầu. Ngay trong đêm 7 tháng 11 năm 1917 (25 tháng 10 theo lịch Nga), Đại hội Xô Viết toàn Nga lần thứ hai tuyên bố khai mạc tại điện Smoniyl và tuyên bố thành lập chính quyền Xô Viết do Lenin đứng đầu. Các sắc lệnh đầu tiên của chính quyền Xô Viết đã được thông qua là Sắc lệnh hòa bình và Sắc lệnh ruộng đất do Lenin dự thảo. Sắc lệnh hòa bình tuyên bố chiến tranh đế quốc là một tội ác của nhân loại và kêu gọi các nước nhanh chóng đàm phán để ký kết một hiệp ước đình chiến. Sắc lệnh ruộng đất tuyên bố thủ tiêu chế độ ruộng đất của địa chủ phong kiến, quốc hữu hóa ruộng đất.
Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ hai đêm 25-10-1917
 |
| Sắc lệnh hòa bình |
 |
| Sắc lệnh Ruộng đất |
Sau thắng lợi ở Petrograd, quân khởi nghĩa tấn công quân địch trên toàn nước Nga và giành thắng lợi nhiều nơi. Đến tháng 3/1918, Chính quyền Xô viết giành thắng lợi hoàn toàn trên cả nước.
+ Vai trò của Lenin trong cuộc cách mạng tháng 10 Nga:
- Dựa vào tình hình thực tế nước Nga, Lenin định ra sách lược mới cho nước Nga Xô viết. Ngoài việc định sách lược, Lenin tìm cách liên hệ mật thiết với các tổ chức Đảng ở địa phương, hướng dẫn cách tổ chức rất chu đáo, trò chuyện với nông - công nhân và tuyên truyền cho họ về tình hình thực tại và con đường giải phóng dân tộc mới cho nước Nga, đó là bằng con đường bao lực cách mạng giành chính quyền về tay mình. Chính điều đó đã cho thấy một tư tưởng lớn của Lênin là: cách mạng xã hội chủ nghĩa có thể và nhất định sẽ giành được thắng lợi ở nước Nga.
- Để cổ vũ cho phong trào đấu tranh cách mạng, Lenin chỉ rõ tính chất phi nghĩa của chiến tranh đế quốc, của bọn phản động trong nước và chỉ ra rằng lối thoát duy nhất cho họ đó là tiến hành đấu tranh giành lấy chính quyền thông qua các Xô viết, kêu gọi giai cấp công nhân quốc tế ủng hộ nước Nga và tổ chức "binh vận" kêu gọi sự ủng hộ của binh lính với chính quyền mới.
- Để thúc đẩy cuộc đấu tranh diễn ra mạnh mẽ, Lenin xem việc thiết lập "liên minh công - nông" là điều cần thiết, vì ông cho rằng hai giai cấp này đều bị phong kiến bóc lột nên chịu nhiều khổ cực và nếu không đoàn kết thì sẽ không thể nào đánh bại phong kiến được. Sự liên mình này là sự liên minh tự nguyện, không áp đặt cho bên nào cả.
- Định ra đường lối rồi, Lenin tiếp tục tuyên truyền tư tưởng vào giai cấp công nhân, kêu gọi họ củng cố vị trí của mình trong chính trị, kinh tế, coi đó là điều kiện tiên quyết đến thắng lợi.
- Lenin là người có tầm nhìn xa trông rộng. Người xem xét tinh tường mọi việc, phân tích và định ra đường lối rất đúng đắn vững vàng để áp dụng cụ thể vào tình hình nước Nga. Dưới sự lãnh đạo của Người, Đảng Bolshevik Nga đã hòa cuộc đấu tranh của công nhân với cuộc đấu tranh của các giai cấp khác trong xã hội, các dân tộc bị áp bức vào cùng một dòng chảy cách mạng để đánh đổ chủ nghĩa tư bản, phong kiến, thành lập nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên.
+ Nguyên nhân thắng lợi:
- Sách lược đúng đắn, sáng tạo của Đảng Bolshevik Nga mà lãnh đạo là Lenin, biết lợi dụng sức mạnh của quần chúng đang chịu nhiều khổ cực do chiến tranh đế quốc. Ngoài ra, cuộc cách mạng cũng biết lợi dụng hoàn cảnh quốc tế thuận lợi khi các đế quốc đang tham gia Thế chiến I, không có điều kiện can thiệp vào nước Nga.
- Với phe Cộng sản thế giới, cách mạng 1917 là cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa do giai cấp vô sản tiến hành dưới sự lãnh đạo của Đảng Bolshevik Nga, và thắng lợi của nó đã thành lập nhà nước vô sản đầu tiên trên thế giới, đưa nước Nga tiến lên chủ nghĩa xã hội.
+ Vai trò của Lenin trong cuộc cách mạng tháng 10 Nga:
- Dựa vào tình hình thực tế nước Nga, Lenin định ra sách lược mới cho nước Nga Xô viết. Ngoài việc định sách lược, Lenin tìm cách liên hệ mật thiết với các tổ chức Đảng ở địa phương, hướng dẫn cách tổ chức rất chu đáo, trò chuyện với nông - công nhân và tuyên truyền cho họ về tình hình thực tại và con đường giải phóng dân tộc mới cho nước Nga, đó là bằng con đường bao lực cách mạng giành chính quyền về tay mình. Chính điều đó đã cho thấy một tư tưởng lớn của Lênin là: cách mạng xã hội chủ nghĩa có thể và nhất định sẽ giành được thắng lợi ở nước Nga.
- Để cổ vũ cho phong trào đấu tranh cách mạng, Lenin chỉ rõ tính chất phi nghĩa của chiến tranh đế quốc, của bọn phản động trong nước và chỉ ra rằng lối thoát duy nhất cho họ đó là tiến hành đấu tranh giành lấy chính quyền thông qua các Xô viết, kêu gọi giai cấp công nhân quốc tế ủng hộ nước Nga và tổ chức "binh vận" kêu gọi sự ủng hộ của binh lính với chính quyền mới.
- Để thúc đẩy cuộc đấu tranh diễn ra mạnh mẽ, Lenin xem việc thiết lập "liên minh công - nông" là điều cần thiết, vì ông cho rằng hai giai cấp này đều bị phong kiến bóc lột nên chịu nhiều khổ cực và nếu không đoàn kết thì sẽ không thể nào đánh bại phong kiến được. Sự liên mình này là sự liên minh tự nguyện, không áp đặt cho bên nào cả.
- Định ra đường lối rồi, Lenin tiếp tục tuyên truyền tư tưởng vào giai cấp công nhân, kêu gọi họ củng cố vị trí của mình trong chính trị, kinh tế, coi đó là điều kiện tiên quyết đến thắng lợi.
- Lenin là người có tầm nhìn xa trông rộng. Người xem xét tinh tường mọi việc, phân tích và định ra đường lối rất đúng đắn vững vàng để áp dụng cụ thể vào tình hình nước Nga. Dưới sự lãnh đạo của Người, Đảng Bolshevik Nga đã hòa cuộc đấu tranh của công nhân với cuộc đấu tranh của các giai cấp khác trong xã hội, các dân tộc bị áp bức vào cùng một dòng chảy cách mạng để đánh đổ chủ nghĩa tư bản, phong kiến, thành lập nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên.
+ Nguyên nhân thắng lợi:
- Sách lược đúng đắn, sáng tạo của Đảng Bolshevik Nga mà lãnh đạo là Lenin, biết lợi dụng sức mạnh của quần chúng đang chịu nhiều khổ cực do chiến tranh đế quốc. Ngoài ra, cuộc cách mạng cũng biết lợi dụng hoàn cảnh quốc tế thuận lợi khi các đế quốc đang tham gia Thế chiến I, không có điều kiện can thiệp vào nước Nga.
- Với phe Cộng sản thế giới, cách mạng 1917 là cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa do giai cấp vô sản tiến hành dưới sự lãnh đạo của Đảng Bolshevik Nga, và thắng lợi của nó đã thành lập nhà nước vô sản đầu tiên trên thế giới, đưa nước Nga tiến lên chủ nghĩa xã hội.
+ Ý nghĩa lịch sử cách mạng tháng Mười Nga:
- Lật đổ ách thống trị của chế độ phong kiến tồn tại từ lâu đời. Lần đầu tiên trong lịch sử, nhân dân lao động Nga đã đánh đổ sự áp bức bóc lột giành quyền làm chủ đất nước, xây dựng xã hội mới.
- Mở ra thời kỳ mới, thời kỳ nhân dân Nga đập tan xã hội phong kiến - tư bản, thiết lập chế độ xã hội chủ nghĩa làm cho thế giới bị chia thành 2 phe: TBCN - XHCN.
- Cổ vũ mạnh mẽ cho phong trào phong trào cách mạng của giai cấp công nhân các nước, chỉ ra cho họ con đường đi tới trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản.
- Thức tỉnh, cổ vũ phong trào giải phóng dân ở các nước thuộc địa, phụ thuộc ở Á, Phi, Mỹ latinh.
- Đánh dấu sự thắng lợi của chủ nghĩa Marx - Lenin, trào lưu tư tưởng cơ hội xét lại của phong trào cộng sản quốc tế, phong trào cộng sản của công nhân quốc tế, cung cấp nhiều bài học quý giá phong trào cách mạng lúc đó.
+ Bài học lịch sử:
- Cách mạng tháng 10 Nga là cuộc đột phá lịch sử đầu tiên, tiến công và lật đổ chủ nghĩa tư bản trên phạm vi toàn thế giới.
- Cách mạng tháng 10 Nga thắng lợi là do sự vận dụng lý luận và phát triển chủ nghĩa Marx tuyệt vời của Lenin. Trong điều kiện chủ nghĩa tư bản đang phát triển, chủ nghĩa Marx một mặt khẳng định sự phát triển của nó, nhưng mặc khác đã vạch rõ mâu thuẫn trong lòng chủ nghĩa tư bản và khẳng định sớm muộn gì sẽ có cuộc cách mạng vô sản lật đổ nó mà thôi. Thời Lenin, ông phát triển nó lên một bước nữa và cho rằng chính sự phát triển không đồng đều là nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng trong chủ nghĩa tư bản và khẳng định chỉ có chủ nghĩa xã hội mới có thể vươn lên và giành thắng lợi ở một số nước tiến bộ.
- Sau khi lật đổ chính phủ tư sản, Xô viết Nga lập tức thiết lập chính quyền công - nông - binh và đây là nhà nước đầu tiên, nhà nước chưa từng có trong lịch sử. Nhà nước đó sau khi thành lập đã tiến hành củng cố chính quyền bằng các công việc như: quốc hữu hóa nhà máy, xí nghiệp, dân tộc bình đẳng, nam nữ bình quyền... đó là vài nét chấm phá đầu tiên và đạt nhiều thành công rực rỡ.
- Đảng Bolshevik Nga và chính quyền đã kiên cường đấu tranh chống lại các khuynh hướng cơ hội chính trị nhằm bảo vệ lý tưởng xã hội chủ nghĩa của Lenin, và điều này sẽ được các nước xã hội chủ nghĩa kế tiếp sau vận dụng triệt để.
- Chớp thời cơ để giành thắng lợi toàn vẹn.
- Cổ vũ mạnh mẽ cho phong trào phong trào cách mạng của giai cấp công nhân các nước, chỉ ra cho họ con đường đi tới trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản.
- Thức tỉnh, cổ vũ phong trào giải phóng dân ở các nước thuộc địa, phụ thuộc ở Á, Phi, Mỹ latinh.
- Đánh dấu sự thắng lợi của chủ nghĩa Marx - Lenin, trào lưu tư tưởng cơ hội xét lại của phong trào cộng sản quốc tế, phong trào cộng sản của công nhân quốc tế, cung cấp nhiều bài học quý giá phong trào cách mạng lúc đó.
+ Bài học lịch sử:
- Cách mạng tháng 10 Nga là cuộc đột phá lịch sử đầu tiên, tiến công và lật đổ chủ nghĩa tư bản trên phạm vi toàn thế giới.
- Cách mạng tháng 10 Nga thắng lợi là do sự vận dụng lý luận và phát triển chủ nghĩa Marx tuyệt vời của Lenin. Trong điều kiện chủ nghĩa tư bản đang phát triển, chủ nghĩa Marx một mặt khẳng định sự phát triển của nó, nhưng mặc khác đã vạch rõ mâu thuẫn trong lòng chủ nghĩa tư bản và khẳng định sớm muộn gì sẽ có cuộc cách mạng vô sản lật đổ nó mà thôi. Thời Lenin, ông phát triển nó lên một bước nữa và cho rằng chính sự phát triển không đồng đều là nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng trong chủ nghĩa tư bản và khẳng định chỉ có chủ nghĩa xã hội mới có thể vươn lên và giành thắng lợi ở một số nước tiến bộ.
- Sau khi lật đổ chính phủ tư sản, Xô viết Nga lập tức thiết lập chính quyền công - nông - binh và đây là nhà nước đầu tiên, nhà nước chưa từng có trong lịch sử. Nhà nước đó sau khi thành lập đã tiến hành củng cố chính quyền bằng các công việc như: quốc hữu hóa nhà máy, xí nghiệp, dân tộc bình đẳng, nam nữ bình quyền... đó là vài nét chấm phá đầu tiên và đạt nhiều thành công rực rỡ.
- Đảng Bolshevik Nga và chính quyền đã kiên cường đấu tranh chống lại các khuynh hướng cơ hội chính trị nhằm bảo vệ lý tưởng xã hội chủ nghĩa của Lenin, và điều này sẽ được các nước xã hội chủ nghĩa kế tiếp sau vận dụng triệt để.
- Chớp thời cơ để giành thắng lợi toàn vẹn.
3. Cuộc đấu tranh để xây dựng chính quyền Xô viết
a. Công cuộc xây dựng Chính quyền Xô viết
+ Chính trị:nhiệm vụ hàng đầu của chính quyền Lenin là phải đập tan hoàn toàn bộ máy thống trị cũ, khẩn trương xây dựng bộ máy nhà nước mới cho giai cấp lao động.
+ Chính trị:nhiệm vụ hàng đầu của chính quyền Lenin là phải đập tan hoàn toàn bộ máy thống trị cũ, khẩn trương xây dựng bộ máy nhà nước mới cho giai cấp lao động.
- Ngày 28/10/1917, chính phủ thành lập cơ quan cảnh sát công nông, thay thế cho cảnh sát Sa hoàng trước đây. Các cơ quan của bọn tư sản, địa chủ bị lật đổ và bãi bỏ.... Đến năm 1918, Ban Chấp hành Xô viết toàn Nga, Hội đồng các ủy viên chính phủ và các xô viết các cấp được thành lập. Ở địa phương, các xô viết đại biểu nông dân kết hợp với các xô viết đại biểu công nhân hình thành một cơ quan chính quyền duy nhất.
- Ngày 15/1/1918, Lenin ký sắc lệnh Về tổ chức Hồng quân công nông và 29/1, sắc lệnh thành lập Hạm đội Đỏ được ban hành, Ngày 20/12/1917, Ủy ban đặc biệt toàn Nga - cơ quan an ninh quốc gia ra đời. Ủy ban này đã có công lớn trong việc đập tan các tổ chức phản cách mạng và hành động phá hoại của chúng để bảo vệ nhà nước Xô viết.
Vấn đề dân tộc cũng được nhà nước Nga Xô viết chú trọng. Ngày 2/11/1917, Chính phủ ra Tuyên ngôn về quyền của các dân tộc nước Nga. Tuyên ngôn khẳng định các nguyên tắc cơ bản của dân tộc:
- Bình đẳng và chủ quyền của các dân tộc.
- Khẳng định quyền tự quyết của dân tộc Nga, kể cả quyền tách ra và thành lập các quốc gia độc lập.
- Xóa bỏ các đặc quyền, hạn chế về dân tộc, tôn giáo - dân tộc.
- Các dân tộc thiểu số, các nhân chủng sống trên lãnh thổ Nga được phát triển tự do.
Trung thành với Tuyên ngôn này, chính quyền Xô viết thừa nhận nền độc lập của Phần Lan (độc lập ngày 5/12/1917), thừa nhận "đường biên giới Curzon" của Ba Lan (10/1920); thiết lập quan hệ ngoại giao bình đẳng với Iran (2/1921); Thổ Nhĩ Kỳ (3/1921). Nước Nga Xô viết là tấm gương sáng trong việc giải quyết các vấn đề dân tộc. Ngày 31/12/1922, Liên bang Xô viết được thành lập, lúc đầu chỉ có 4 nước (Nga, Belarus...). Đến năm 1918 - 1920 khi đế quốc can thiệp vào nội tình Nga Xô viết, các nước ngoài Nga nhận thấy mình khó có thể đương đầu với đế quốc (thực lực yếu), nên đồng ý gia nhập Liên xô.
Ngày 6/1/1918, chính quyền Xô viết giải tán Quốc hội lập hiến, cơ quan đại diện của bọn địa chủ, tư sản trước đây. Bốn ngày sau, Đại hội III của Đảng Bolshevik khai mạc đã quyết định hợp nhất các Xô viết đại biểu công nhân với nông dân và binh lính, ra Tuyên ngôn về quyền lợi của nhân dân lao động và bị bóc lột. Ngày 10/7/1918, chính phủ thông qua Hiến pháp nước Nga Xô viết (17 chương, 90 điều) và cải tổ Cộng hòa Xô viết Nga thành Cộng hòa Xô viết xã hội chủ nghĩa Liên bang Nga.
+ Kinh tế:
Thi hành nhiều chính sách phát triển kinh tế:
- Ngày 14/11/1917, chính phủ ban hành "Điều lệ về chế độ kiểm soát của công nhân", cho phép công nhân được phép vào kiểm soát các nhà máy, xí nghiệp của giai cấp tư sản.
- Cuối tháng 11/1917, chính quyền tiến hành quốc hữu hóa các xí nghiệp của tư sản. Trong vòng 1 năm (1917 - 1918), bằng biện pháp kiên quyết, chính phủ quốc hữu hóa được gần 3000 xí nghiệp. Ngày 14/12/1917, chính quyền ra Sắc lênh quốc hữu hóa các ngân hàng của tư sản và thiết lập Ngân hàng nhà nước thống nhất. Cũng trong tháng 12, Hội đồng kinh tế quốc dân tối cao để quản lý nền kinh tế quốc dân, thực hiện các chức năng tổ chức kinh tế của Nhà nước. Tháng 1/1918, chính quyền tuyên bố xóa bỏ các khoảng nợ mà chính phủ Sa hoàng vay của nước ngoài (khoảng 50 tỉ rup).
- Tháng 4/1918, chính quyền tuyên bố độc quyền ngoại thương; đồng thời công bố "Những nhiệm vụ trước mắt của Chính quyền Xô viết" của Lenin, chỉ thị cho toàn dân cần kiểm soát chặt chẽ với sản xuất, phân phối sản xuất, lôi kéo chuyên gia tư sản và đề ra các nguyên tắc, biện pháp xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa.
Trung thành với Tuyên ngôn này, chính quyền Xô viết thừa nhận nền độc lập của Phần Lan (độc lập ngày 5/12/1917), thừa nhận "đường biên giới Curzon" của Ba Lan (10/1920); thiết lập quan hệ ngoại giao bình đẳng với Iran (2/1921); Thổ Nhĩ Kỳ (3/1921). Nước Nga Xô viết là tấm gương sáng trong việc giải quyết các vấn đề dân tộc. Ngày 31/12/1922, Liên bang Xô viết được thành lập, lúc đầu chỉ có 4 nước (Nga, Belarus...). Đến năm 1918 - 1920 khi đế quốc can thiệp vào nội tình Nga Xô viết, các nước ngoài Nga nhận thấy mình khó có thể đương đầu với đế quốc (thực lực yếu), nên đồng ý gia nhập Liên xô.
Ngày 6/1/1918, chính quyền Xô viết giải tán Quốc hội lập hiến, cơ quan đại diện của bọn địa chủ, tư sản trước đây. Bốn ngày sau, Đại hội III của Đảng Bolshevik khai mạc đã quyết định hợp nhất các Xô viết đại biểu công nhân với nông dân và binh lính, ra Tuyên ngôn về quyền lợi của nhân dân lao động và bị bóc lột. Ngày 10/7/1918, chính phủ thông qua Hiến pháp nước Nga Xô viết (17 chương, 90 điều) và cải tổ Cộng hòa Xô viết Nga thành Cộng hòa Xô viết xã hội chủ nghĩa Liên bang Nga.
+ Kinh tế:
Thi hành nhiều chính sách phát triển kinh tế:
- Ngày 14/11/1917, chính phủ ban hành "Điều lệ về chế độ kiểm soát của công nhân", cho phép công nhân được phép vào kiểm soát các nhà máy, xí nghiệp của giai cấp tư sản.
- Cuối tháng 11/1917, chính quyền tiến hành quốc hữu hóa các xí nghiệp của tư sản. Trong vòng 1 năm (1917 - 1918), bằng biện pháp kiên quyết, chính phủ quốc hữu hóa được gần 3000 xí nghiệp. Ngày 14/12/1917, chính quyền ra Sắc lênh quốc hữu hóa các ngân hàng của tư sản và thiết lập Ngân hàng nhà nước thống nhất. Cũng trong tháng 12, Hội đồng kinh tế quốc dân tối cao để quản lý nền kinh tế quốc dân, thực hiện các chức năng tổ chức kinh tế của Nhà nước. Tháng 1/1918, chính quyền tuyên bố xóa bỏ các khoảng nợ mà chính phủ Sa hoàng vay của nước ngoài (khoảng 50 tỉ rup).
- Tháng 4/1918, chính quyền tuyên bố độc quyền ngoại thương; đồng thời công bố "Những nhiệm vụ trước mắt của Chính quyền Xô viết" của Lenin, chỉ thị cho toàn dân cần kiểm soát chặt chẽ với sản xuất, phân phối sản xuất, lôi kéo chuyên gia tư sản và đề ra các nguyên tắc, biện pháp xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa.
- Năm 1918, Sắc lệnh ruộng đất bắt đầu được thi hành ở các vùng nông thôn. Hầu hết nông dân trên cả nước đã nhận được 150 triệu ha ruộng đất từ tay địa chủ, gia đình Sa hoàng và họ không còn phải nộp tô, thuế cho địa chủ nữa. Tuy nhiên, sắc lệnh này vấp phải sự chống đối kịch liệt của bọn nông dân giàu có (còn gọi là phú nông). Chúng từ chối không chịu bán bánh mì cho chính quyền Xô viết, dẫn đến tình trạng khẩu phần bánh mì của công nhân giảm xuống trầm trọng, nông dân bị đói kém triền miên và mâu thuẫn xã hội tăng lên. Để giải quyết, chính quyền tiến hành ra sắc lệnh cấm đầu cơ lúa mì, kiểm kê chặt chẽ; thành lập các Ủy ban bần nông để phân phối lại lúa mì cho nông dân. Đến năm 1918, chính quyền thành lập được 105.000 ủy ban này. Các tổ chức Bolshevik được phục hồi nhanh chóng.
 |
| Phú nông đầu cơ lúa chống chính quyền Xô viết |
Nông dân Nga Xô viết được chia ruộng đất.
+ Ngoại giao:
- Sau Cách mạng tháng Mười, chính quyền Nga Xô viết ra "Sắc lệnh hòa bình" kêu gọi các nước tham chiến trong Thế chiến I hãy chấm dứt chiến tranh, tiến hành đàm phán để đi đến ký kết hiệp ước hòa bình. Nhưng các nước thuộc phe Hiệp ước (Entente) đã bác bỏ đề nghị trên của chính quyền Xô viết. Trong khi đó, do tình hình có khó khăn nên Đức chấp nhận đề nghị của chính quyền Xô viết. Kết quả, ngày 2/12/1917, Đức cùng với Bulgaria, Áo - Hung và Ottoman, đã ký với Trotsky (Liên Xô) một hiệp ước đình chiến để chấm dứt chiến tranh giữa hai bên.
- Ngày 9/12, cuộc đàm phán bắt đầu. Phía Liên Xô yêu cầu rút toàn bộ quân đội nước ngoài ra khỏi các lãnh thổ bị chiếm đóng của Ba Lan, Litva và các vùng khác của Nga. Phía Đức thì bác bỏ, đòi lấy 150.000 km2 (Ba lan, Litva, Latvia, Ucraina). Trước tình hình đó, Lenin chủ trương chấp nhận yêu sách để có hòa ước, nhưng Trosky lại phản đối và cho rằng "không hòa, không chiến", giải tán quân đội là có hòa ước.
Cuộc đàm phán tan vỡ. Quân Đức tấn công mạnh vào nước Nga Xô viết. Trước tình hình đó, Lenin được Đảng Bolshevik Nga trao toàn quyền quyết định chiến tranh và ký hòa ước. Hồng quân Xô viết được thành lập (23/2/1918) đã đánh bại quân Đức ở Petrograd, buộc Đức trở lại đàm phán. Ngày 3/3/1918, Hòa ước Brest - Litopsk được ký kết, theo đó Nga Xô viết bị mất 750.000 km2 lãnh thổ với hơn 50 triệu dân, bồi thường cho Đức 6 tỉ mác. Thế nhưng đến tháng 11/1918, nước Đức sụp đổ, chính phủ Xô viết tuyên bố xóa bỏ hiệp ước này.
Lễ ký kết hiệp ước Brest - Litopsk.
Bản đồ nước Nga Xô viết sau hòa ước 1918 (phần màu hồng là phần mất đi sau hòa ước)
+ Nội chiến Nga: 1918 - 1920
* Nguyên nhân:
- Nga Xô viết là nhà nước công nông đầu tiên có đường lối mới, đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội, phục vụ lợi ích cho nhân dân Nga cũng như nhân dân các nước tiến bộ trên thế giới, điều này xâm phạm lợi ích của các nước tư bản đang đầu tư ở Nga.
- Địa chủ, tư sản mất nhiều quyền lợi sau Cách mạng 1917, cho nên chúng liên kết với nước ngoài tiêu diệt Xô viết.
- Nga sau Cách mạng 1917 đã ký hiệp ước Brest - Litopsk rút khỏi chiến tranh, không tham chiến, cho nên đi ngược lợi ích của phe Liên minh.
* Diễn biến:
- Năm 1918, quân đội của 14 nước đế quốc (Anh, Pháp, Mỹ. Nhật,...) hợp sức với bọn Bạch vệ phản động, Quân đoàn Tiệp Khắc tấn công vào nước Nga Xô viết.
- Tháng 3/1918, 1 vạn quân Anh, Pháp đánh vào nước Nga. Chúng chém giết dã man những người cộng sản Xô viết, xây dựng cái gọi là "chính phủ phương Bắc" của Bạch vệ. Tiếp đó, tháng 4/1918, quân Nhật từ Vladivostok, liên quân Anh - Pháp - Mỹ tấn công dồn dập vào nước Nga.
- Ngoài ra, các đế quốc còn mua chuộc lãnh đạo Xô viết, xúi họ nổi loạn. Ngày 25/5, chúng nổi dậy chiếm thành phố Samaran và Ural, cả một vùng rộng lớn từ Ural tới Siberie lọt vào tay chúng. Bọn phú nông, địa chủ thừa cơ nổi dậy.
- Tình thế trở nên căng thẳng. Quân địch khống chế nhiều vùng phong phú về nguyên liệu và khoáng sản và hầu hết các nhà máy phải đóng cửa. Lương thực cũng trở nên khan hiếm, ở Moskva mỗi người dân chỉ được cung cấp 1/8 đến 1/4 bánh mì trong ngày.
Nông dân Nga được cung cấp bánh mì
- Ngày 31/3/1918, Đảng Xã hội Cách mạng lập kế hoạch ám sát Lenin. Hôm đó, Lenin diễn thuyết ở nhà máy Michelson. Sau khi diễn thuyết xong, ông ra về thì bất ngờ bị một phụ nữ tên là Kaplan rút súng bắn 2 phát đạn (có tài liệu nói 3 phát) vào Lenin làm Người bị thương.
 |
 Ám sát Lenin (1918) Hồng quân Liên Xô ra trận.
- Bộ mặt phản động của bọn đế quốc bị vạch trần. Ngay trong năm 1918, Đảng Bolshevik ra lời kêu gọi công, nông gia nhập Hồng quân. Tháng 8, Hồng quân có 80 vạn người. Tháng 9, họ xuất quân đánh tan 2 quân đoàn phiến loạn số 2 và số 5. Tháng 10, hai tập đoàn quân số 1 và số 5 đánh tan Quân đoàn Tiệp Khắc. Ở phía Nam, Stalin và Frunze đem quân đánh tan quân phỉ Petlura, Kozac.
- Năm 1919, chính quyền ban hành "Chính sách cộng sản thời chiến".
|
Lenin đang diễn thuyết (1918)
