Ở miền Nam Việt Namchất độc màu da cam và các loại thuốc diệt cỏ khác bắt đầu được thử nghiệm bởi quân đội Hoa Kỳ vào năm 1961 và được sử dụng rộng rãi với hàm lượng cao trong chiến tranh vào các năm 1967 – 1968, rồi giảm xuống và ngừng sử dụng năm 1971. Các loại hợp chất này được trộn vào dầu hỏa hoặc nhiên liệu diezen rồi rải bằng máy bay hoặc các phương tiện khác.
Theo công bố của một nhóm tác giả trên tạp chí Nature thì có thể nói chiến dịch dùng hóa chất ở Việt Nam là một cuộc chiến tranh hóa học lớn nhất thế giới [3]. Trong thời gian 10 năm đó, quân đội Mỹ và quân đội Nam Việt Nam đã rải 76,9 triệu lít hóa chất xuống rừng núi và đồng ruộng Việt Nam. Trong số này có 64% là chất độc màu da cam, 27% là chất màu trắng, 8,7% chất màu xanh và 0,6% chất màu tím.
Tổng số lượng dioxin Việt Nam hứng chịu là vào khoảng 370kg. (Trong khi đó vụ nhiễm dioxin ở Seveso, Ý, 1976 chỉ với 30kg dioxin thải ra môi trường mà tác hại của nó kéo dài hơn 20 năm [1]). Tổng số diện tích đất đai bị ảnh hưởng hóa chất là 2,63 triệu hécta. Có gần 5 triệu người Việt Nam sống trong 25.585 thôn ấp chịu ảnh hưởng độc chất màu da cam.
Dioxinlà tên gọi chung của một nhóm hàng trăm các hợp chất hóa học tồn tại bền vững trong môi trường cũng như trong cơ thể con người và các sinh vật khác. Tùy theo số nguyên tử Cl và vị trí không gian của những nguyên tử này, dioxine có 75 đồng phân PCDD (poly-chloro-dibenzo-dioxines) và 135 đồng phân PCDF (poly-chloro-dibenzo-furanes) với độc tính khác nhau. Dioxine còn bao gồm nhóm các PCB (poly-chloro-biphényles), là các chất tương tự dioxine, bao gồm 419 chất hóa học trong đó có 29 chất đặc biệt nguy hiểm. Trong số các hợp chất dioxine, TCDD là nhóm độc nhất.
.
[IMG]file:///C:/Users/TRANTU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtml1/01/clip_image001.gif[/IMG]

A. Tác hại của dioxin đối với cơ thể người và động vật


Chính các báo cáo của EPA đã công nhận dioxin là một chất gây ung thư cho con người. Năm 1997, Tổ chức quốc tế về nghiên cứu ung thư (IARC) thuộc WHO đã công bố 2,3,7,8-TC DD là chất gây ung thư nhóm 1 (nghĩa là nhóm đã được công nhận là gây ung thư). Đồng thời, tháng 1 năm 2001, chương trình Độc học Quốc gia Hoa Kỳ đã chuyển dioxin vào nhóm "các chất gây ung thư cho người". Cuối cùng, trong một nghiên cứu kiểm định năm 2003, các nhà khoa học cũng khẳng định không có một liều lượng nào là an toàn hoặc ngưỡng dioxin mà dưới nó thì không gây ung thư [1]. Điều này có thể hiểu là nếu một người phơi nhiễm dioxin dù lượng nhỏ nhất thì đã mang trong mình hiểm họa ung thư!


Ngoài ung thư, dioxin còn có thể liên quan đến một số bệnh nguy hiểm khác như bệnh rám da, bệnh đái tháo đường, bệnh ung thư trực tràng không Hodgkinthiểu năng sinh dục cho cả nam và nữ,sinh con quái thai hoặc thiểu năng trí tuệđẻ trứng (ở nữ) ..v.v
Cơ chế phân tử của dioxin tác động lên các tế bào và cơ thể người, động vật vẫn đang còn nhiều tranh cãi về chi tiết. Thời gian bán phân huỷ của dioxin trong cơ thể động vật là 7 năm hoặc có thể lâu hơn. Thông thường, dioxin gây độc tế bào thông qua một thụ thể chuyên biệt cho các hydratcarbon thơm có tên là AhR (Aryl hydrocarbon Receptor). Phức hợp dioxin - thụ thể sẽ kế hợp với protein vận chuyển ArnT (AhR nuclear Translocator) để xâm nhập vào trong nhân tế bào. Tại đây dioxin sẽ gây đóng mở một số gene giải độc quan trọng của tế bào như Cyp1A, Cyp1B,... Đồng thời, một số thí nghiệm trên chuộtcho thấy dioxin làm tăng nồng độ các gốc ion tự do trong tế bào. Điều này, có thể là làm phá huỷ các cấu trúc tế bào, các protein quan trọng và, quan trọng hơn cả, nó có thể gây đột biến trên phân tử DNA.
Qua kết quả nghiên cứu thu nhận được suốt 18 năm qua của Trung tâm nhiệt đới Việt-Nga, các nhà khoa học đã đưa ra kết luận: chất độc da cam/điôxin đã gây ra hậu quả y sinh học lâu dài đối với sức khoẻ con người, không những đối với các cựu chiến binh Việt Nam đã từng tham gia chiến tranh, mà còn cả thế hệ thứ 2, thứ 3 là con em các cựu chiến binh. Thậm chí, cả những trẻ em sống trong vùng bị nhiễm chất độc hoá học cũng có biểu hiện bệnh lý. 

Chất da cam/điôxin đã có ảnh hưởng về di truyền sinh thái, đặc biệt gây ra tình trạng sảy thai, lưu thai hoặc có con bị dị tật bẩm sinh ở phụ nữ bị nhiễm dioxin. Chất độc da cam/dioxin cũng đã làm 10% diện tích rừng Việt Nam bị huỷ hoại, ảnh hưởng lớn đến môi trường sinh thái.


Không phải đến bây giờ, dư luận mới biết đến những tác hại của chất độc da cam sử dụng trong chiến tranh đối với sức khoẻ của con người. Năm 2000, Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ (NAS) đã đưa ra Danh mục các loại bệnh do chất độc màu da cam gây ra, nhiều bệnh trong số này được tìm thấy ở các nạn nhân da cam Việt Nam:

1. Những bệnh có đủ bằng chứng là do tiếp xúc với chất độc màu da cam:
- Ung thư tổ chức phần mềm (Soft-tissue sarcoma)
- U lymphô ác tính (Non-Hodgkin’s lymphoma)
- Bệnh Hodgkin
- Bệnh xạm da (Cloracne)
2. Bệnh có bằng chứng hạn chế là do tiếp xúc với chất da cam:
- Ung thư đường hô hấp bao gồm: ung thư phổi, phế quản, khí quản, thanh quản
- Ung thư tiền liệt tuyến (Prostate cancer)
- Bệnh đa u tuỷ (Multiple myeloma)
- Bệnh thần kinh ngoại vi cấp và bán cấp tính
- Bệnh nhiễm Porphyrin - da chậm (Porphyria cutanea tarda)
- Bệnh tiểu đường (Diabetes)
- Hai loại dị tật bẩm sinh ở con cái các cựu chiến binh là: Gai đôi và bệnh bạch cầu cấp tính (Spina Bifida and Acute myelogenous leukemia).
Tuy nhiên, trong hơn 30 năm qua, các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam không nhận được sự giúp đỡ, đền bù nào từ phía Mỹ, đặc biệt là từ phía 37 công ty và tập đoàn sản xuất hoá chất Mỹ đã bán cho Bộ Quốc phòng Mỹ loại hoá chất độc dùng làm vũ khí huỷ diệt hàng loạt được sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam.

Việt Nam là nơi nhận chịu tác động chất độc da cam/Dioxin nhiều nhất thì sao?

A. Môi trường: qua khảo sát nhiều năm từ sau 1975, chúng ta khẳng định:
1. Đất, nước . . . không còn chứa Dioxin vì:
- Thời gian bán hủy Dioxin trong môi trường chỉ khoảng 3 năm
- Ở Việt Nam lại có nhiều nắng, mưa, sông ngòi, kênh rạch (trừ một vài điểm nóng trước đây là kho chứa chất độc da cam của không quân Hoa Kỳ).
2. Thực phẩm hằng ngày cũng chứa rất ít hóa chất này so với tại các nước công nghiệp phát triển (do hóa chất sử dụng trong công nghiệp).



B. Trong con người: Dioxin được chứa trong mỡ và các cơ quan có mô mỡ
1. Thời gian bán hủy Dioxin trong con người được các nhà khoa học ước tính khoảng hơn 10 – 12 năm. Thí dụ – một người bị rãi trực tiếp có thể có 200 ppt Dioxin năm 1970:
 1982 còn 100 ppt
 1994 còn 50 ppt
 2006 còn 25 ppt
 2018 còn 12,5 ppt
Mà ngưỡng gây tác hại của Dioxin (2,3,7, 8 TCDD) lên sức khỏe con người được ước tính rất thấp chỉ vài ppt.

2. Ở phụ nữ, lượng Dioxin có thể giảm nhanh hơn vì được tiết ra qua sữa mẹ
- 1970: J.Constable – Meselson – Baughman (Boston - Massachusetts) đã phân tích sữa mẹ lấy từ Tân Uyên (chiến khu Dương Minh Châu) và thấy có 1450 ppt Dioxin.
- 1973: Phân tích lại mẫu sữa mẹ tại đây thấy còn 300 – 400 ppt Dioxin.
Như thế, ngoài những người dân bị rải trực tiếp trong thời gian chiến tranh, còn nhiều triệu em bé sinh ra trong hoặc sau khoảng thời gian rải chất độc da cam đã bị truyền Dioxin từ mẹ qua sữa me.
3. Tại bệnh viện Từ Dũ: các loại dị tật bẩm sinh đã thấy tăng lên từ những năm 60 đến nay. Cho đến năm 2003, vẫn còn nhiều dị tật bẩm sinh được phát hiện hằng ngày như dị tật hệ thần kinh trung ương có 307 trường hợp, trong đó:
- 218 não úng thủy,
- 41 vô sọ,
- 22 thoát vị não – màng não,
- 15 thoát vị tủy – màng tủy,
- 07 đầu nhỏ,
- 04 nang não.

B. Cùng chung tay xoa dịu nỗi đau da cam

Chiến tranh đã lùi xa nhưng hậu quả nó để lại là vô cùng to lớn.Hàng triệu mảnh đời bất hạnh;hàng trăm số phận êos le.Tất cả chúng ta hay cùng nhau chung tay hành động để xoa dịu đi nỗi đau mà chiến tranh đã để lại.
Đừng nói nỗi đau “da cam” là ký ức
Hãy nhìn đôi mắt em tôi
Mở trừng nhướng lên câu hỏi
Sao tôi sinh ra, không thể là người?
Đừng nói nỗi đau “da cam” là ký ức
Hãy nhìn khoé cười con tôi
Méo mó, hụt hơi không trọn vẹn
Cười không nguyên vẹn tiếng cười?
Đừng nói nỗi đau “da cam” là ký ức
Hãy nhìn hình hài cháu tôi
Chiến tranh dẫu lùi vào quá khứ
Cháu tôi vẫn không vẹn hình người ?
Đừng nói nỗi đau “da cam” là ký ức
Đừng khép nỗi đau “da cam’ vào xa xưa
Bởi khủng khiếp hơn bất kỳ khủng khiếp
Chất độc màu “da cam”
Là dấu chấm hết cả một thế hệ con người