2.3.2. Lối sống Hồi giáo ở của Malaysia
Khi nói đến ảnh hưởng của Hồi giáo ở Malaysia Malaysia Malaysia thì chưa đủ, ta phải xét đến nếp sinh hoạt hàng ngày của người Hồi giáo Malaysia
2.3.2.1. Sinh hoạt
Từ thời Iskandar Shah, cư dân Melaka đã sống theo nhịp điệu Hồi giáo. Họ sống rất thoải mái [15, 68]. Họ thực hiện các sinh hoạt thường ngày (ăn, mặc, ở), các phong tục tập quán đúng theo phong cách Hồi giáo. Giống như các gia đình Hồi giáo khác ở Ảrập, Indonesia , Brunei … người Hồi giáo Malaysia Malaysia Malaysia Nam Philippines Nam thì mặc quần rộng, có thắt lưng và dao kris, phụ nữ mặc áo ngắn tay, tóc để búi như người Malaysia
2.3.2.2. Lễ hội
Đối với người Hồi giáo Melayu, các lễ hội Hồi giáo có ý nghĩa rất lớn, trong đó có ba lễ quan trọng là: lễ Hari Raya Haji, tổ chức nhân dịp kết thúc mùa hành hương đến Mecca hằng năm; lễ Hari Raya Puasa (tổ chức nhân dịp cuối tháng trai giới Ramadan); lễ kỉ niệm ngày sinh thánh Muhammad (Maulid ul-Rasul). Lễ Hari Raya Haji được tổ chức vào ngày 10 tháng 12 theo Hồi lịch, khi mà những người Hồi giáo thực hiện các nghi thức cuối cùng để kết thúc mùa hành hương đến Mecca hằng năm. Trong lễ này, việc cầu nguyện được tổ chức ở thánh đường, sau đó các tín đồ sẽ làm lễ hiến tế (giết dê, cừu…) để tế thánh Allah, cầu mong Allah ban phước lành đến cho mình. Ở lễ Hari Raya Puasa, nhà cửa sẽ trang hoàng sạch sẽ, các tín đồ thanh niên, người lớn tuổi đua nhau đến nhà thờ cầu nguyện, viếng mộ người thân; thăm hỏi bạn bè và người thân trong gia đình. Lễ Maulid ul-Rasul được tổ chức vào ngày 12 tháng 3 theo Hồi lịch, tức là ngày thánh Muhammad được sinh ra. Trong ngày lễ này, các tín đồ tập trung đến nhà thờ để đọc kinh Koran cầu nguyện vào buổi sáng và tiếp theo là lễ diễu hành do Sultan Malaysia Philippines Indonesia có ngày lễ Gareberg (kỷ niệm ngày sinh Muhammad) tổ chức khá lớn, Singapore
2.3.2.3. Phong tục tập quán
Ngoài hôn nhân gia đình ra, người Malaysia Malaysia Indonesia
Dù vậy trong đời sống cá nhân cũng như đời sống xã hội, người Hồi giáo Malaysia Malaysia dù có nhiều điểm khác biệt do ảnh hưởng của môi trường sống và văn hóa địa phương, nhưng vẫn là nền văn hóa in đậm chất Hồi giáo, giúp Malaysia
2.3.2.5. Giáo dục theo “Hồi giáo” ở Malaysia
2.3.2.5.1. Thời kỳ vương quốc Melaka (1403 – 1511)
Thế kỷ XV, sau khi Hồi giáo xâm nhập, ở Malaysia
2.3.2.5.2. Thời kỳ thuộc địa (1511 – 1957)
Thời kỳ thuộc Bồ Đào Nha, Hà Lan (1511 – 1824)
Khi Bồ Đào Nha đánh chiếm Melaka, nền giáo dục ở đây bị suy tàn và trung tâm của nó dần chuyển sang vương quốc Acheh (1496 – 1650). Acheh đã trở thành một trung tâm giáo dục lớn thời đó. Ở đây, việc học tiếng Jawi, Melayu dần phổ biến ở các pondok, thêm vào đó, sự du nhập của các ngôn ngữ ngoại lai như tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Hà Lan cũng khiến cho tiếng Melayu dần phong phú và giáo dục cũng phát triển mạnh mẽ. Sau khi Acheh sụp đổ, hệ thống giáo dục từ đó bị lung lay mạnh, thế nhưng nhờ nỗ lực của các ulama, đặc biệt là ulama ở Pattani mà nền giáo dục Malaysia được phục hồi, nhưng còn hạn chế. Về phần mình, sau khi đánh chiếm Melaka, Bồ Đào Nha (sau là Hà Lan) đã nhanh chóng áp đặt nền giáo dục bản xứ của chúng vào thuộc địa, nhưng do bị nhân dân đấu tranh kịch liệt nên thất bại. Mặc khác, do nhận thấy nền giáo dục Hồi giáo rất tiến bộ và có những ảnh hưởng ra ngoài nên các nước đế quốc này sẵn sang đem quân ngăn chặn, nhưng chúng bị thất bại và tạo điều kiện cho nền giáo dục Hồi giáo lan ra xung quanh. Ở Brunei
Thời kỳ thuộc Anh (1824 – 1957)
Sau khi đánh chiếm Malaysia, người Anh thực hiện chính sách giáo dục “kép” với chương trình “giáo dục tinh hoa” giành cho quý tộc bản xứ và chương trình “thiên về nông thôn” cho các tầng lớp còn lại. Chính sách này thực hiện ba mục đích: khắc sâu sự phân hóa giai cấp, với quyền lực tối thượng của vua và sự khốn cùng của nông dân; bảo vệ quyền lợi thực dân của Anh ở đây; kìm hãm sự phát triển về tri thức, khả năng kinh tế của tầng lớp dưới.
Đối với quý tộc Malay, Anh thực hiện chính sách giáo dục “mở”, lôi kéo một bộ phận quý tộc làm tay sai cho chúng. Người đi tiên phong trong việc thực hiện chính sách này là T. S. Raffles, Toàn quyền Anh ở Malaysia Malaysia và thuyết phục các đồng nghiệp mở trường học để cho quý tộc Malaysia Malaya thì tình hình đã thay đổi.
Việc kết hợp bốn ngành dân chính ở bốn bang riêng lẻ lại thành ngành Dân chính Malaya (Malayan Civil Service – MCS) đã dẫn đến việc mở rộng các ngành nghề, đồng thời mở rộng cho người bản xứ tham gia các ngành này. Mặc dù có sự gia tăng đáng kể về số lượng nhân viên văn phòng và kỹ thuật viên song chủ yếu lại là người Ấn, người Hoa hoặc người lai Âu – Á, không có người Melayu tham gia [26], việc đó đã làm chính sách của Anh thất bại nặng nề. Để khắc phục, tại Hội nghị Các nhà cầm quyền Anh ở Malaysia, Công sứ Anh ở Perak là Rodger (1901 – 1904) đã đề nghị với các đồng nghiệp phải mở trường học đặc biệt dành cho quý tộc Malay, hướng đến tuyển chọn học sinh xuất sắc của người Malay bất kể tầng lớp nào, nhưng bị bác bỏ. Mãi đến năm 1903 khi Tổng thanh tra Wilkinson sang Malaysia Malaysia , qua đó giúp Anh kiểm soát phần đông thái độ của thường dân ở Malaysia
Với tầng lớp nông dân, do nhận thấy nền giáo dục truyền thống Hồi giáo đã ăn sâu vào tâm thức của người dân nên người Anh ngay từ khi vào Malaysia, họ đã đề ra chính sách giáo dục mới đối với nông dân là “thiên về nông thôn” nhằm mục đích hình thành một sự kiểm soát để kìm hãm họ ở vị trí xã hội hiện tại. Để thực hiện, dựa trên nền tảng Hồi giáo rất phổ biến ở nông thôn, người Anh đã xây dựng các trường học để phục vụ cho nhu cầu học tập của người dân, với chương trình rất hạn chế trong 4 năm mà thôi.
Về nội dung, các giáo viên người Anh chỉ dạy cho người dân biết đọc biết viết; dạy về các kiến thức cơ bản về địa lý vùng biển đảo, kỹ thuật gieo trồng, canh tác cây nông nghiệp… cho người dân. Có lẽ do sự hấp dẫn của nền giáo dục mới lạ này, số lượng người theo học tăng mạnh, nhanh đến mức không ngờ tới [27]. Sự việc đó đã khích lệ người Anh mở thêm 1 trường đào tạo giáo viên ở Melaka (1900); 2 trường đào tạo giáo viên khác ở Johor (1919), Perak (1923). Về sau, do nhận thấy nền giáo dục Hồi giáo là cổ hủ, không tiến bộ bằng Anh nên nhiều người dân tha thiết xin chủ quận (phenghulu) cho mở thêm trường nữa. Thể theo nguyện vọng của dân, người Anh cho mở thêm trường cho người Malay, về sau là người Hoa và Ấn theo học, điều này làm mọi sự thăng tiến của nông dân Malay bị đóng lại. (xem bảng dưới)
Bảng: Tổng số học sinh được tuyển vào các trường của Anh ở FMS (tỷ lệ %)
Năm
|
Tổng số
|
Người
Malay
|
Người Hoa
|
Người Ấn Độ
|
Người châu Âu; người lai Âu - Á
|
Các tộc người khác
|
1919
|
8.456
|
9
|
48
|
30
|
10
|
3
|
1920
|
9.208
|
10
|
48
|
30
|
10
|
2
|
1921
|
10.105
|
13
|
47
|
29
|
9
|
2
|
1922
|
10.450
|
15
|
46
|
29
|
9
|
2
|
1923
|
11.594
|
18
|
46
|
26
|
8
|
2
|
1924
|
12.806
|
18
|
48
|
24
|
7
|
3
|
1925
|
13.768
|
19
|
49
|
23
|
7
|
2
|
1926
|
14.509
|
19
|
49
|
23
|
7
|
2
|
1927
|
16.283
|
18
|
49
|
25
|
6
|
2
|
1928
|
16.185
|
17
|
49
|
26
|
6
|
2
|
1929
|
17.113
|
16
|
50
|
26
|
6
|
2
|
1930
|
17.997
|
16
|
49
|
27
|
6
|
2
|
1932
|
17.477
|
15
|
50
|
27
|
6
|
2
|
1933
|
16.417
|
17
|
49
|
27
|
6
|
1
|
1935
|
16.496
|
16
|
50
|
27
|
6
|
1
|
1937
|
17.161
|
15
|
50
|
28
|
6
|
1
|
Ngoài
ra, vấn đề đào tạo nghề nghiệp cũng được Anh chú ý nhiều. Năm 1923, Richard Winstedt
(1878 – 1966), phó giám đốc về giáo dục ở Malay từ 1916 – 1920, đã đề nghị
chính quyền cho mở trường dạy nghề. Thể theo nguyện vọng của ông, hàng loạt
trường dạy nghề ra đời: Trường Cao đẳng nghề Sultan Idris (1922); trường cao
đẳng dạy nghề Liên bang (1926), trường cao đẳng kỹ thuật lâm nghiệp và trường
Trung cấp kỹ thuật được thành lập ở Serdang năm 1927. Những sinh viên sau khi tốt nghiệp các trường này
được đi làm, nhưng chỉ làm về nông nghiệp ở nông thôn và không được học lên bậc
cao hơn. Thế nhưng, trái ngược với các
mong muốn của người Anh, vị trí bị kìm hãm khiến những người Melayu không thể
biến họ thành kẻ dễ cai trị, đồng thời do tác động bên ngoài nên đã dẫn đến chủ
nghĩa dân tộc Melayu bùng cháy, lan tỏa mạnh mẽ. Chính những người trí thức
(giáo viên, ulama, học sinh…) nhận thức được thời cuộc đó và họ đã đứng lên đấu
tranh, tạo điều kiện cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc sau này phát
triển mạnh mẽ.
Thời kỳ độc lập (1957 – 2000)
Từ sau khi giành độc lập, Malaysia Malaysia
Trong sự nghiệp giáo dục Hồi giáo và nâng
cao vai trò của Hồi giáo trong các mặt kinh tế, chính trị và xã hội có sự đóng
góp lớn của các ulama (trí thức Hồi giáo). Ulama là những người có học vấn cao,
uyên thâm trên tất cả mọi mặt kinh tế, chính trị, tôn giáo… Ông được phép cầu
nguyện, làm lễ cầu nguyện cho các nghi lễ quan trọng trong gia đình và cộng
đồng Hồi giáo, giảng hòa các mâu thuẫn trong các tín đồ Hồi giáo với nhau. Các
ulama là giáo viên thì rất được kính trọng và nhờ họ, kiến thức Hồi giáo không
bị mất đi và được truyền đến hiện nay.
Ở nông thôn, các ulama hoạt động tương đối
độc lập. Họ được tự do mở trường dạy học, mời các giáo viên khác dạy thay họ
nếu họ muốn… Theo miêu tả của Abdullah Munshi thì các trường ở Malaya đầu thế kỷ XIX rất ít học sinh học và nội dung học
chủ yếu là kinh Koran, luật Hồi giáo và tính duy nhất của Thượng đế. “Nhờ các
giáo viên tôn giáo này mà các thế hệ người Hồi giáo Malaya
biết đọc biết viết chữ Jawi”[1]. Với học sinh nhỏ tuổi, các thầy giáo dạy chủ
yếu là kinh Koran, các nguyên tắc cầu nguyện, trai giới và đóng góp từ thiện.
Còn học sinh lớn tuổi thì các thầy sẽ dạy chuyên sâu về tôn giáo để nâng cao
nhận thức của mình trong đời sống tôn giáo, đời sống thường nhật. Từ thế kỷ XIX
– XX, khi Anh xâm lược và áp đặt nền giáo dục mới ở Malaysia, thì người dân
không muốn cho con em mình học các cơ sở giáo dục của Anh vì lo ngại các tư
tưởng của Thiên Chúa giáo làm “vẩn đục” tâm hồn tín đồ Hồi giáo, vì vậy uy tín
của ulama nông thôn lại càng nâng cao. Tuy nhiên từ sau Độc lập (1957) tuy thế
hệ trẻ Melayu có điều kiện theo học các trường học ở nông thôn, thành thị để
nâng cao trình độ, thăng tiến trong tương lai và do vậy các trường Hồi giáo
truyền thống cũng dần mất đi ý nghĩa trước kia.
Khác với các ulama ở nông thôn, các Ulama
ở thành phố, ngoài việc dạy học còn tham gia các hoạt động chính trị trong các
Hội đồng Tôn giáo Malaya . Trong xã hội thành thị, các Ulama còn được xem là
quý tộc (Mulia), bởi họ rất giàu có, đôi khi có quan hệ thân mật với hoàng gia;
mặc khác do họ uyên thâm nên có chỗ đứng cao trong xã hội. Không những thế, họ còn được xem là một lực lượng
chính trị. Do có vai trò và uy tín lớn trong các trường học và nông thôn, họ có
tác động rất lớn đến tình hình chính trị trong nước mà đảng PAS một đảng chính
trị lớn của họ, chính là một ví dụ tiêu biểu. Thông qua đảng này, các ulama
tham gia trực tiếp vào hoạt động chính trị, chống các học thuyết phi Hồi giáo
và các xu hướng chệch đường của tôn giáo này. Trong bối cảnh PAS và UMNO chống
nhau kịch liệt, các vấn
đề tôn giáo đã bị chính trị hóa hoàn toàn, mặc khác do ảnh hưởng của hai đảng
này mà các tín đồ không hợp tác, thậm chí không tham dự cầu nguyện nữa.
Tóm lại, ulama đóng vai trò quan trọng
trong việc duy trì, tạo chỗ đứng cho Hồi giáo trong xã hội và được xã hội kính
trọng. Chính nhờ sự đóng góp của họ mà
hệ thống giáo dục Malaysia được cải tiến đáng kể, thỏa mãn yêu cầu cung cấp
nhân lực cho xã hội, duy trì phát triển các giá trị đạo đức, tinh hoa Hồi giáo
trong quốc gia Malaysia hiện nay.
2.3.2.6. Luật Hồi giáo trong xã hội Malaysia
Thời kỳ vương quốc Melaka (1403 – 1511)
Hệ thống luật pháp của Malaysia
Đến cuối thời Melaka, người ta thấy xuất hiện
2 bản tóm tắt luật pháp in đậm dấu ấn Ấn giáo, Hồi giáo và tập quán địa phương.
Đó là bản Undang-Undang Melaka (Luật
Melaka) và Undang-Undang Laut Melaka (Luật biển Melaka)[3]. Undang-Undang Melaka được ban hành từ thời
Parameswara, đến thời Muzaffar I Shah [4] thì hoàn thiện. Bộ luật này bao gồm 44 chương
nói về quyền hạn và thần quyền của vua và các trưởng làng, quyền sở hữu ruộng
đất, cùng những điều cấm kỵ đối với các thành viên cộng đồng, những hình phạt
về tội hình sự và dân sự, và nhiều vấn đề khác. Ngoài ra do chịu ảnh hưởng của
Hồi giáo nên có một số điều luật Hồi giáo cài xen ngang, hoặc thay thế cho các
điều khoản của luật tục trước kia, tiêu biểu là về việc cầu kinh ở nhà thờ, vua
tham dự lễ cầu nguyện cùng quan lại. Tội trộm cắp, cướp bóc tài sản của người
khác sẽ bị trừng phạt bằng cách chặt tay. Điều 7.2 của bộ luật ghi: “Nếu kẻ
ăn cắp bị bắt và bị giết thì người giết hắn sẽ phải chịu một nửa hình phạt….,
theo luật của Allah, kẻ cắp sẽ không bị buộc tội chết mà sẽ bị cắt tay”[Hashim,
157], được sao chép từ kinh Koran[5]. Đối với tội ngoại tình, luật Melaka sao chép y
nguyên luật Hồi giáo, đó là kẻ ngoại tình là muhsan[6] thì sẽ bị ném đá cho đến chết, còn không phải
muhsan thì chỉ bị phạt 80 gậy thôi. Đối với các tội danh khác như uống rượu,
giết người, trộm đêm, trả thù và bỏ đạo, luật Melaka cũng quy định các hình phạt
tương tự. Việc trao đổi, buôn bán của người Melayu cũng được bộ luật này quy
định chặt chẽ theo luật Hồi giáo. Điều 30 có ghi: “Theo luật buôn bán thì những kẻ cho vay lãi là bất hợp pháp”, được
soạn dựa trên câu 275 chương II của kinh Koran[7]. Ngoài ra, luật còn quy định địa vị của người
Melayu cao hơn địa vị của những người không phải Melayu. Điều 39 ghi rõ: Một tín đồ Hồi giáo có thể không bị quy tội
chết khi anh ta lấy đi mạng sống của một người không phải tín đồ Hồi giáo”
[39, 110].
Để thực thi luật pháp Hồi giáo ở
Malaysia, ngay từ khi thành lập nước, các sultan Melaka đã rất chú trọng đến
việc xây dựng các tòa án và một đội ngũ quan lại thực thi luật pháp ở tòa án.
Theo đó thì người đứng đầu trong việc tổ chức luật pháp là Bendahara (tể tướng).
Ông được xem là chánh án tối cao trong các vụ kiện dân sự cũng như hình sự. Còn
ở Brunei Mindanao , công việc luật pháp do 6 vị mantris (tương đương bộ trưởng) do
sultan bổ nhiệm. Duy ở Acheh là có một tòa án thuộc quyền của Kadhi, còn ở các
phiên tòa hình sự và nợ nần thì do các orankay hoặc quý tộc chủ tọa. Mặc dù có
quyền tối cao như vậy, nhưng các tòa án này không chỉ nhằm mục đích đối lập hay
huấn thị, mà còn dùng để truyền bá các học thuyết Hồi giáo. Ví dụ, vua Melaka
đã ban bố bộ luật mới, trong đó có nhiều yếu tố Hồi giáo (xem phần trên). Nhiều
vị thủ lĩnh Hồi giáo ở các vùng khác thì được mô tả như người quảng bá hình ảnh
Hồi giáo ra nước ngoài. Một nhân vật kế tiếp quan trọng sau vị đứng đầu tòa án
là các Kadhi (nghĩa là mục sư, quan tòa). Các ông là người xử lý theo luật
định, đúng người đúng tội, trả lại sự công bằng cho người dân. Tuy nhiên, do lúc
này Melaka đang là nhà nước phong kiến, việc buôn bán rất phát triển nên dẫn
đến tình trạng tham nhũng trong một bộ phận quan lại lan tràn, nên một số quan
tòa có thái độ du di các tội phạm quan lại, thậm chí tha bổng luôn, không truy
cứu.
Thế kỷ XV, vào thời hưng thịnh của mình, luật
Hồi giáo bao trùm toàn lãnh thổ Melaka và các thuộc quốc của nó và bộ luật này
cũng đã ảnh hưởng sâu sắc đến các bộ luật ở các vương quốc Malaysia Philippines
Thời kỳ thuộc địa
Thế kỷ XV – XIX, các đế quốc lớn như Bồ Đào Nha,
Hà Lan đã thay nhau xâm lược vùng đất này. Trong suốt thời gian thống trị
Malaysia, chúng đã nhanh chóng áp đặt luật pháp của nước mình vào đó, song nó
chỉ có hiệu lực với kiều dân nước ngoài, còn người dân địa phương vẫn sử dụng
luật pháp truyền thống của mình. Cho đến thời kỳ trước khi Anh xâm lược, một số
vương quốc ở Malaysia
Trong thời kỳ cai trị Malaysia
Thời kỳ độc lập:
Sau khi giành độc lập, chính phủ đã thi hành
nhiều biện pháp tích cực để phát triển luật pháp ở Malaysia
Tuy nhiên, điều 160 của Hiến pháp lại không đề
cập đến “luật Hồi giáo” trong phần giải thích thuật ngữ của mình. Dù vậy, Hiến
pháp vẫn quy định cụ thể quyền hãn, lĩnh vực áp dụng của luật Hồi giáo trong
đời sống người dân, như luật gia đình, luật hôn nhân, luật thừa kế, luật giám
hộ, quà tặng, wakaf (vốn cung tiến vì mục đích tôn giáo của người Hồi), các công ty, các cơ sở từ thiện hoạt động ở các
bang, phong tục tập quán, sự trừng phạt đối với các hành vi vi phạm của người
Hồi, các vấn đề về luật Hồi giáo và luật tục địa phương….
Ở các bang, Hồi giáo và luật pháp luôn song hành
với nhau. Theo Hiến pháp, Hồi giáo là quốc giáo, nhưng ở Malaysia không có
người đứng đầu Hồi giáo ở toàn quốc[9] nên những người đứng đầu mỗi bang mặc nhiên là người
đứng đầu Hồi giáo của mình (trừ các bang Melaka, Pinang, Sabah và Sarawak là
người đứng đầu chỉ lãnh đạo toàn bang, không lãnh đạo Hồi giáo). Ở các bang này
thì theo luật, mỗi bang sẽ lập một hội đồng tôn giáo gồm 19 người để cố vấn cho
chính phủ bang các vấn đề về Hồi giáo. Tuy nhiên, ngày 17/10/1968 Hội nghị các
nhà lãnh đạo quốc gia tuyên bố thành lập Hội đồng Hồi giáo quốc gia với tư cách
là sợi dây kết nối giữa chính quyền các bang để cùng hợp tác, quản lý các vấn
đề Hồi giáo. Hội đồng này có 1 chủ tịch và 18 người khác. Hội đồng này sẽ lập một
số Ủy ban cố vấn để giải quyết các vấn đề Hồi giáo trong bang. Trong các ủy ban
đó thì ủy ban các học giả Hồi giáo sẽ phụ trách vấn đề luật Hồi giáo. Hội đồng
cũng sẽ kiểm soát nhà thờ Hồi giáo quốc gia, Trung tâm nghiên cứu Hồi giáo. Để
giúp cho Hội đồng hoạt động có hiệu quả, Văn phòng chính phủ Malaysia
Nhiệm vụ chính của Ban sự vụ là: Tiêu chuẩn hóa
luật pháp để nâng cao việc quản lý vấn đề Hồi giáo, luật pháp và giáo dục Hồi
giáo; hướng dẫn các hoạt động bảo vệ sự thuần khiết của Hồi giáo; giám sát các
hoạt động tôn giáo; giải quyết các vấn đề tôn giáo để củng cố địa vị của Hồi
giáo và tín đồ của nó ở Malaysia [10]. Ngoài ra, ban này còn có nhiệm vụ là giám sát,
đánh giá hoạt động tôn giáo của các tổ chức tôn giáo của chính phủ và phi chính
phủ sao cho các quyền lợi tôn giáo không mâu thuẫn với quyền lợi quốc gia. Tuy
nhiên vì Hồi giáo đang là vấn đề của các bang Malaysia
Tuy nhiên như đã nói ở trên, viêc Hồi
giáo thuộc quyền của các bang đã gây không ít khó khăn trong chính phủ trung
ương trong việc quản lý, thống nhất Hồi giáo. Một vấn đề đặt ra là làm sao để
luật Hồi giáo được áp dụng một cách thống nhất và phù hợp với các bang. Vì vậy,
Chính phủ Malaysia đã tham khảo các bộ luật về Hồi giáo của Ấn Độ, Singapore,
Pakistan, Đạo luật cải cách lập pháp 1976 ở Malaysia và bằng nỗ lực của mình,
đã soạn ra một bộ luật chung về việc quản lý, thi hành luật gia đình Hồi giáo
theo kiểu mẫu và sau này được các bang nhanh chóng chấp thuận và lưu hành ra
toàn dân chúng.
Một vấn đề nữa không thể thiếu trong hệ
thống luật pháp Hồi giáo Malaysia
Tóm lại, trải qua 5 thế kỷ hình thành và
phát triển của Hồi giáo, luật pháp ngày càng được củng cố và hoàn thiện. Mặc dù
hiện nay nó bị hạn chế nhiều, nhưng nó là minh chứng cho sự tồn tại của Hồi
giáo ở Malaysia Malaysia
[1] Melayu: còn gọi khác là Bahasa Melayu, là tên địa phương của tiếng Malay (tiếng Mã Lai), đồng thời cũng là tên gọi của tộc người bản địa sống lâu đời ở Malaysia (người Melayu). Theo Hiến pháp 1957, người Melayu nói tiếng Melayu, theo Hồi giáo và sống theo phong tục Melayu.
Malaysia: tên gọi của quốc gia Malaysia sau năm 1963, tức là sau khi sát nhập hai bang miền Đông là Sabah và Sarawak (phía Bắc Borneo) vào mà thành. Trước năm 1963, Malaysia chưa có tên này mà có tên là Malaya mà thôi. Xem thêm: Huỳnh Văn Tòng (1993), Lịch sử Malaysia – Singapore - Philippines
[2] Hiến pháp Malaya: đây là Hiến pháp do Anh lập để công bố việc thành lập Liên hiệp Malaya . Theo Hiến pháp này, Liên hiệp Malaya bao gồm chín bang và Penang, Melaka và Singapore
[3] Yang di-Pertuan Agong: Quốc vương Liên bang Malaysia , người có địa vị cao nhất trong Liên bang và sẽ không chịu trách nhiệm pháp lý về bất kỳ sự kiện tụng nào, ở bất kỳ tòa án nào. Yang di-Pertuan Agong được bầu lần lượt trong số 9 Sultan (Ruler) của các bang trong nhiệm kỳ 5 năm, Yang di-Pertuan Agong không thực hiện chức năng của người đứng đầu bang của mình, ngoại trừ các chức năng của người đứng đầu Hồi giáo.
[4] Ruler: Tước hiệu chỉ những người đứng đầu các bang ở Melayu Hồi giáo: Perlis, Kedah, Selangor, Perak, Negeri Sembilan, Johor, Pahang, Terengganu và Kelantan. Ruler còn được gọi là Sultan.
[5] Yang Dipertua Negeri: Theo sự giải thích trong điều 160 của Hiến pháp Liên bang, là người đứng đầu các bang Melaka, Penang, Sabah, Sarawak . Yang Dipertua Negeri do Yang di-Pertuan Agong bổ nhiệm với nhiệm kỳ 4 năm. Người đứng đầu bang Negeri Sembilan được gọi là Yang di-Pertuan Besar. Khác với Yang Dipertua Negeri, các Ruler và Yang di-Pertuan Besar vừa là người đứng đầu bang vừa là người đứng đầu Hồi giáo ở bang mình. Hiến pháp quy định các Ruler có địa vị cao hơn Yang Dipertua Negeri.
[6] Bumiputra: theo nghĩa đen, là “người con của đất”, được sử dụng để địa vị người Melayu và các cư dân bản địa (orang asli), những người mà theo Hiến pháp Liên bang thì có nhưng đặc quyền, đặc lợi.
[7] Fatimi, S.Q. (1963), Islam comes to Malaysia, Malaysian Sociological Research Intitute LTD, Singapore
[8] Ionova, I. I. (1981), Hồi giáo ở Đông Nam
[9] Drewes, G. W. J. (1985), “New light on the Coming to Islam to Indonesia, in Ahmad Ibrahim”, Sharon Siddique and Yasmin Hussain, (complied), Reading on Isalm in Southeast Asia, Institute of Southeast Asia Studies, Singapore, p. 7 – 19.
[10] Tomé Pires: thầy thuốc người Bồ Đào Nha (1465 – 1540), người đã sang thăm Melaka trong những năm 1511 – 1515 khi Bồ Đào Nha đánh chiếm Melaka. Ông viết tác phẩm Suma Oriental kể lại chi tiết tình hình quần đảo Malaya hồi thế kỷ XVI.
[11] Al – Attas, S. M. Naguib (1972), Islam dalam Serajah dan Kebudayaan Melayu, Kuala Lumpur, Malaysia, tr.35.
[12] Về báo cáo của Marco Polo về việc thành phố Perlak (hay Ferlec) theo Hồi giáo thì trong Marco Polo du ký, ông đã kể lại như sau: Ferlec là vương quốc nằm quá sâu về phía Nam biển Đông, những người Sarrasin (Hồi giáo) đến đây thường xuyên đến nỗi họ cải đạo cho người bản xứ để họ tin vào Muhammad, nhưng chỉ trong thành phố mà thôi, còn những người trên núi thì sống cuộc sống nguyên thủy, ăn thịt người và thờ các linh vật tự nhiên [2, 255].
[13] Con đường mà các thương gia Hồi giáo Ảrập trước thế kỷ XIII mở là từ phương Đông qua vịnh Ba Tư, bờ biển Levantine rồi lên Bắc Âu, rất nhộn nhịp thời đó.
[14] Có tài liệu viết rằng, trước khi Parameswara theo Hồi giáo thì đã có quốc gia trước đó ở Malaysia theo Hồi giáo, tiêu biểu là Kedah. Theo Biên niên sử Kedah thì vào đầu thế kỷ XIV, vị vua thứ 9 của nước Kedah là Ong Mahawangsa đã cải sang đạo Hồi và đổi tên thành Mudzaffar Shah I (1136 – 1179). Từ đó đến hiện nay đã có 27 vị vua Hồi giáo cai trị Kedah.
[15] Milner, A. C. (1985), “Islam in Malay Kingship”, in Ahmad Ibrahim Sharon Siddique and Yasmin Hussain, (compiled), Reading or Islam in Southest Asia, Institute of Southest Asia Studies, Singapore, tr.27.
[16] Các tài liệu sau chứng minh sự có mặt của chữ Jawi trong văn hóa Malaysia: tấm bia đá khắc bảng chữ cái Jawi tìm thấy ở Terengganu (thế kỷ XIV); bài thơ lãng mạn Syair Bidasari (thế kỷ XIV, Sumatra); thư của Sultan Ternate Abu Hayat gửi vua Bồ Đào Nha Joao III (1521); thư của Sultan Johor Abdul Jalil IV gửi vua Pháp Louis XIV (1719)… Theo: Bảng chữ cái Jawi, http://en.wikipedia.org/wiki/Jawi_alphabet
[17] Melaka: tên một vương quốc hùng mạnh ở Malaysia thời trung đại. Chi tiết về vương quốc này xem ở phần 2.2.2: Quá trình du nhập của Hồi giáo vào Malaysia, tr. 34 – 35. Trong khóa luận, tác giả thống nhất dùng từ “Melaka” (là từ người Melayu bản địa thường dùng) xuyên suốt bài, thay cho từ “Malacca”.
[19] Ringgit: là đồng tiền của nước Malaysia , do Ngân hàng Negara Malaysia phát hành vào năm 1963 thay cho đồng của xứ Malaya thuộc Anh trước đây. 1 ringgit = 100 sen (xu).
[20] Hikayat (Truyện sử): là thể loại có nhiều tác phẩm lớn, chiếm số lượng lớn trong hệ thống văn học Malaysia . Hikayat xuất hiện khoảng thế kỷ X – XV là loại văn học viết đầu tiên của người Melayu. Chữ “Hikayat” bắt nguồn từ chữ “Hikaya”, ban đầu có nghĩa là “các lịch sử” sau chuyển sang nghĩa “truyện”; “trần thuật”. Theo nghĩa rộng, nó bao gồm các tác phẩm văn xuôi có yếu tố truyện, nhằm mục đích giải trí cho người dân những lúc nhàn rỗi.
[21] Hikayat Hang Tuah: là trường ca nổi tiếng của người Melayu, được viết từ thế kỷ XVI – XVII. Truyện kể về Đô đốc Hang Tuah, một chiến binh dũng cảm, là biểu tượng của long trung thành với nhà vua, dù ông ta là bạo chúa. Vì nghe những lời vu cáo của nịnh thần, nhà vua đã ra lệnh giết chết Hang Tuah. Hang Jebat – người bạn thân cận của Tuah, đã nổi loạn chống lại nhà vua, bất chấp quan niệm đạo đức thời bấy giờ “chống lại nhà vua tức là chống lại Thượng đế”. Hang Tuah được tể tướng cứu thoát, nhưng trớ trêu thay, chàng lại bị nhà vua buộc phải giết Hang Jebat, người đã vì chàng mà làm phản. Vì lòng trung thành với vua, Hang Tuah đã giết chết Jebat. Thế nhưng nỗi đau vì giết bạn đã ám ảnh Hang Tuah, nỗi trăn trở “chân lý sẽ thuộc về ai” vẫn còn tồn tại đến nay.
[22] Vlatseas, S. (1990), A History of Malaysian Architecture, Longman Singapore Publishers , tr.45.
[23] Talaq: nghĩa đen là “bức thư bỏ vợ” theo ngôn ngữ hiện đại, là đơn ly dị của người chồng. sau khi gửi đơn hai lần đầu, người chồng vẫn có thể tái hợp với vợ một khi thời gian cấm phòng theo luật Hồi giáo đã kết thúc. Nếu gửi đi talaq thứ ba, muốn tái hôn trở lại thì phải đủ 5 điều kiện sau:
+ Đã kết thúc thời gian cấm phòng theo luật.
+ Người phụ nữ đã đi lấy một người chồng mới
+ Đôi vợ chồng mới đã chung sống với nhau.
+ Sau đó, đôi vợ chồng mới này dứt khoát ly dị nhau.
Thời gian cấm phòng dài ngắn tùy theo hoàn cảnh của người phụ nữ: tới khi sinh con với phụ nữ góa chồng mang thai; 4 tháng 10 ngày với phụ nữ góa chồng không mang thai; tới khi sinh con với phụ nữ mang thai không góa chồng; sau 3 lần sạch kinh với phụ nữ mang thai co kinh nguyệt; 3 tháng với phụ nữ có kinh nguyệt hoặc đã mãn kinh [30, 155].
[24] Mamat, R. R. R. (1991), The Role and Status of Malay Women in Malaysia – Social and Legal Perspectives, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendikkan Malaysia, Kuala Lumpur, tr. 69.
[25] Sultan Perak Idris Shah I (1887 – 1916) đã mở đường cho nhận thức mới mẻ này bằng cách đề nghị Công sứ Anh cho mở một trường của Anh ở Kuala Kangsa, thủ phủ của Perak vào năm 1888. Theo sau Perak, tiểu vương Samad của Selangor sau chuyến thăm London trở về thỉnh cầu chính quyền cho mở một trường học dành cho các hoàng tử trẻ ở Selangor vào năm 1890.
[26] Theo Rex Stevenson thống kê, trong tổng số 310.000 người dân Malay chỉ có 2.636 người làm việc tại các cơ quan chính phủ, trong đó có tơi 1.175 người làm cảnh sát. Dẫn lại theo Lý Tường Vân (2011), “Chính sách giáo dục của Anh đối với cộng đồng người Malay bản địa (từ nửa cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX)”, Nghiên cứu Đông Nam
[27] Theo thống kê, tại Khu định cư eo biển (SS) (1826 – 1896) chỉ có 16 trường với 596 học sinh; đến 1882 tăng lên 85 trường, 2.230 học sinh và năm 1892 tăng đến 189 trường, 7.218 học sinh; Liên bang Malay (SMS) tăng mạnh từ 168 trường lên 400 trường trong những năm 1900 và 1920, số lượng học sinh tăng nhanh từ 6.000 lên đến 20.319 em.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét